Η πρόσφατη απάντηση του Οικουμενικού Πατριάρχη στις ρωσικές διεκδικήσεις και στο Ουκρανικό ζήτημα

Toυ Κώστα Νούση,

Φιλολόγου - Θεολόγου M.Th

Είμαστε τελευταία θεατές στις χειμαρρώδεις καταγραφές και τοποθετήσεις επί του Ουκρανικού εκατέρωθεν, από Έλληνες και Ρώσους, από φιλοπατριαρχικούς και αντιπατριαρχικούς, από «οικουμενιστές» και αντί... Ο γράφων έχει επανειλημμένα στο πρόσφατο παρελθόν τοποθετηθεί σχετικά υπέρ των θέσεων και ενεργειών του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Θεωρώ πως το ζήτημα δεν είναι μάλλον θέμα ερμηνείας των Ιερών Κανόνων, όσο πρόβλημα αντιμετώπισης και αναχαίτισης του προκλητικού πλέον ρωσικού εκκλησιαστικού επεκτατισμού.

Πολλοί «είδαν» στις προαγγελίες της αγιοκατάταξης εκ μέρους του Πατριάρχου των πέντε αγιορειτών πατέρων (Ιωσήφ Ησυχαστή, Εφραίμ Κατουνακιώτη, Δανιήλ Κατουνακιώτη, Ιερώνυμου Σιμωνοπετρίτη και Σωφρονίου Σαχάρωφ) μια κίνηση «τακτικής»: ο Πατριάρχης «δεσμεύει» και «ανταμείβει» τοιουτοτρόπως τις Αγιορείτικες Μονές που τον στηρίζουν στις τελευταίες δοκιμασίες που υφίσταται από την πλευρά των Ρώσων. Η ταπεινότης μου, ωστόσο, θα προβεί σε μια άλλη ανάγνωση των πραγμάτων.

Πρόκειται, ίσως, για μια συμβολική ανταπάντηση - άκρως αγιοπνευματικής διάστασης - στις αμφισβητήσεις των Ρώσων ενάντια στον θεσμό του Οικουμενικού Θρόνου στα χρόνια της μετανεωτερικότητος. Η πρόταση της αγιοκατάταξης των πέντε προαναφερθέντων οσίων και θεοφόρων αγιορειτών μοναχών και ιερομονάχων ήρθε ως ησύχιο και πράο υπόμνημα του Πνεύματος προς άπαντας: να αναλογιστούμε βαθιά μέσα μας όλοι τι είναι τελικά η Εκκλησία του Χριστού και για ποιον λόγο βρισκόμαστε μέσα σε αυτήν.

Όσους είδαν διπλωματική κίνηση του Πατριάρχη μας, θα ήθελα απλά να τους ερωτήσω: μήπως αμφισβητούν την αγιότητα των πέντε ανδρών; Δεν νομίζω ότι υφίσταται τέτοιο ζήτημα, εκτός και αν πρόκειται για περιπτώσεις ακραίων φονταμενταλιστών, που σε κάθε κίνηση εκ μέρους του Πατριάρχη του Γένους βλέπουν οικουμενιστικές και νεοτεριστικές ακρότητες της Κων/πολης! Αλλά θεωρώ πως ουδείς εχέφρων και ασχολούμενος σοβαρά με τα εκκλησιαστικά δρώμενα χριστιανός ορθόδοξος θα συμμεριζόταν τέτοιους ανυπόστατους και γραφικούς φανατισμούς…

Για να δούμε τώρα ποια «σχέση» έχουν οι προτεινόμενοι όσιοι με τα ρωσικά επαναστατικά παραστρατήματα. Ο γέρων Ιωσήφ ο Ησυχαστής αποτελεί τύπο εκκλησιολογικής διάκρισης των εσχάτων ημερών: έφυγε από σχισματική παράταξη ζηλωτών του Αγίου Όρους και κοινώνησε με το Πατριαρχείο Κων/πολης κατόπιν θείου μηνύματος. Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και η περίπτωση του πνευματικού του τέκνου Εφραίμ του Κατουνακιώτη. Και αυτός ακολούθησε την ίδια εκκλησιολογική διαδρομή με τον πνευματικό του πατέρα Ιωσήφ. Μάλιστα, η «αμφισβητούμενη» χειροτονία του από σχισματικούς δεν τον εμπόδισε να αγιάσει και να θαυματουργήσει: έμμεση απάντηση στους αμφισβητίες των «προβληματικών» χειροτονιών των Ουκρανών, τους οποίους αποκατέστησε το Πατριαρχείο της Κων/πολης προ ενός έτους περίπου. Να σημειωθεί ακόμη ότι ο όσιος Εφραίμ στιγμάτιζε τις αυθαίρετες συλλειτουργίες των Ρώσων με τους Λατίνους, ωστόσο τις περιελάμβανε στο πνεύμα της εκκλησιαστικής οικονομίας και έτσι καταδίκαζε κάθε σκέψη ή κίνηση σχίσματος.

Ο όσιος Δανιήλ ο Κατουνακιώτης από την άλλη, υπήρξε θύμα του ρωσικού πανσλαβισμού. Όταν δηλαδή στα τέλη του 19^ου αι. οι Ρώσοι προσπάθησαν να εκδιώξουν τον Έλληνα ηγούμενο της Μονής Παντελεήμονος του Άθωνα (το γνωστό σήμερα ως Ρωσικό) και να το καταλάβουν, ο εκεί καρείς γέρων Δανιήλ αναγκάστηκε να αποχωρήσει και να καταφύγει στα νοτιότερα του Αγίου Όρους. Ο μεγάλος αυτός διακριτικός πνευματικός και φίλος του αγίου Νεκταρίου εξάπαντος αποτελεί υπόμνημα – ράπισμα στις ιστορικές αμαρτίες των Ρώσων αδελφών μας…

Τέλος, η περίπτωση του οσίου Σωφρονίου, μαθητή και βιογράφου του οσίου Σιλουανού του Αθωνίτου. Και αυτός μοναχός στη Μονή του αγίου Παντελεήμονος, Ρώσος την καταγωγή μάλιστα, κατέληξε κτίτωρ της Μονής Τιμίου Προδρόμου στο Έσσεξ της Αγγλίας. Είναι ισχυρότατης σημαντικής το γεγονός ότι δεν υπήχθη εκκλησιαστικώς στο Πατριαρχείο Μόσχας, αλλά στο Οικουμενικό. Η δε καταγωγή του αποτελεί ηχηρή διαμαρτυρία κατά του καταθλιπτικού εθνικισμού που ταλανίζει την Ορθοδοξία μας τους τελευταίους αιώνες…

Έτσι λοιπόν απάντησε το Πατριαρχείο. Απλά, ταπεινά, ησύχια, εύστοχα, αγιοπνευματικά. Οι Ρώσοι απροκάλυπτα επιδιώκουν – και δη με καθαρά Παπικό τυπικό - την κατάληψη της ηγεσίας της παγκόσμιας Ορθοδοξίας και την υπονόμευση του Οικουμενικού Πατριαρχείου[1]. Ρώσοι κατά Ρωμηών, αδελφοί κατά αδελφών. Για τη δόξα, για τον μαμωνά, για τη ματαιότητα, μακριά εξάπαντος από το Ευαγγελικό πνεύμα…

Οι σημερινοί αγιορείτες δεν έπεσαν, ευτυχώς, στην παγίδα της ρωσικής προπαγάνδας. Σύσσωμοι – πλην της Μονής Κωνσταμονίτου – παρέστησαν στην υποδοχή του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Συλλειτούργησαν μαζί του. Άρα εμμέσως πλην σαφώς συναίνεσαν στην υπ΄ εκείνου αναγνώριση της νέας Αυτοκέφαλης Ουκρανικής Εκκλησίας. Το ίδιο έπραξε προ ημερών και η εν Ελλάδι Εκκλησία. Φαίνεται να έχουμε μια κόντρα Ελλήνων και Ρώσων. Αλλά δεν χωράνε τα εθνοφυλετικά στην Εκκλησία μας. Ώρα είναι και οι υπόλοιποι, οι απανταχού Ορθόδοξοι, να βάλουν ένα φρένο στον ρωσικό κατήφορο…

Ας επανέλθουμε, κατακλείοντας το παρόν, στην πνευματική ευωχία εκ της οσονούπω αγιοκατάταξης των νέων αγιορειτών οσίων. Ο γέρων Ιωσήφ ο Ησυχαστής, εξήντα χρόνια μετά την κοίμησή του, ο νέος στυλοβάτης του ησυχασμού και της αναγέννησης του μοναχισμού στο Άγιον Όρος. Την αγιοκατάταξή του περίμενε η πλειοψηφία των Ορθοδόξων εδώ και πολύ καιρό. Νυν δε επέστη, ως φαίνεται, το πλήρωμα του χρόνου. Ο μεγάλος, επίσης,  ησυχαστής των ημερών μας, ο παπα Εφραίμ ο Κατουνακιώτης. Ο άνθρωπος που κοιμήθηκε μόλις 21 χρόνια από τώρα και που αρκετοί από μας ευλογηθήκαμε να πάρουμε την ευχή του, ως και ο γράφων. Ο γερο - Δανιήλ ο Κατουνακιώτης, μέγας ησυχαστής και στυλοβάτης της Ορθοδοξίας στα χρόνια του, σύγχρονος του αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως. Ο παπα Ιερώνυμος ο Σιμωνοπετρίτης ο προορατικός, ο πνευματικός της Ανάληψης στον Βύρωνα, που έσωσε τόσες ψυχές στην πρωτεύουσα. Και τέλος, ο αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος Σαχάρωφ, ο θεόπτης, που τα γραπτά του τον κατατάσσουν στη χορεία των νέων Πατέρων της Εκκλησίας. Ευχαριστούμε τη Μητέρα Εκκλησία που τους κατατάσσει και επίσημα στα δίπτυχα των Αγίων. Προφανώς ήταν, είναι και θα είναι άγιοι, ασχέτως των τυπικών διατάξεων. Η ανακήρυξή τους ήταν απλά θέμα χρόνου. Εάν, τώρα, το Ουκρανικό «έσπρωξε» κάπως τον χρόνο αυτόν και τις διαδικασίες, ας ευχαριστήσουμε τους Ουκρανούς (μάλιστα δε και Ρώσους!) αδελφούς μας, που άκοντες μας ευεργέτησαν και ας δοξάσουμε τη Θεία Πρόνοια, η οποία γνωρίζει να εκβάλει αγαθά ακόμη και μέσα από τις χειρότερες περιστάσεις….

Ταις αυτών αγίαις πρεσβείαις, Χριστέ ο Θεός ημών, ελέησον και σώσον ημάς. Αμήν!

Κάτι σαν υστερόγραφο: σήμερα εορτάζουμε τον άγιο Νέστορα, που συνέτριψε παραδόξως τον γίγαντα Λυαίο. Ο Δαβίδ ομοτρόπως κατανίκησε τον τεράστιο και μυωδέστατο Γολιάθ. Οι ταπεινοί και ολιγότεροι Ρωμηοί Επίσκοποι (της Πόλης ιδιαζόντως) ευλογήθηκαν να έχουν τα «πρωτεία» στη διοίκηση της Εκκλησίας μέσα από τις ανεξερεύνητες βουλές του Κυρίου, όπως αυτές καταγράφονται στις σελίδες της εκκλησιαστικής συνοδικής ιστορίας της Ορθοδοξίας. Όσο και να προσπαθεί ο Γολιάθ εκ Βορρά, μνησθήτω πως τίποτε δεν θα πετύχει, αν δεν είναι τούτο ευλογημένο και δεδομένο άνωθεν. Η ιστορία πάντοτε διδάσκει. Ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω…

---

[1] https://orthodoxia.info/news/%ce%b5%ce%be%ce%b7%ce%b3%ce%ae%cf%83%ce%b5%ce%b9%cf%82-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%b5%cf%80%ce%b5%ce%be%ce%b7%ce%b3%ce%ae%cf%83%ce%b5%ce%b9%cf%82-%ce%b5%ce%ba%ce%ba%ce%bb%ce%b7%cf%83%ce%b9%ce%b1%cf%83/