"Θεολογία", με αφιέρωμα στο διαθρησκειακό διάλογο

Κυκλοφόρησε τὸ νέο τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ Θεολογία (τόμος 84, τεῦχος 4, Ὀκτώβριος-Δεκέμβριος 2013), τὸ ὁποῖο περιλαμβάνει τὸ Β΄ Μέρος τοῦ ἀφιερώματος «Ὀρθόδοξη θεολογία καὶ διαθρησκειακὸς διάλογος». Στὸ Προλογικὸ σημείωμα, μὲ τίτλο «Ταυτότητα καὶ Ἑτερότητα σὲ ἕνα μεταβαλλόμενο κόσμο», ὁ Σταῦρος Γιαγκάζογλου ἐπιχειρεῖ νὰ ἀναδείξει τὴν πολύπλευρη  σημασία, ἀλλὰ καὶ τὴ θεολογικὴ νοηματοδότηση τῆς ἑτερότητας, ὅπως αὐτὴ σαρκώνεται στὸ πρόσωπο κάθε ξένου καὶ διαφορετικοῦ στὸ πλαίσιο τῆς διαρκῶς μεταβαλλόμενης ἐποχῆς μας.

Στὸ πρῶτο κείμενο τοῦ ἀφιερώματος, μὲ τίτλο «Ἐκκλησία ἐν Διαλόγῳ», ὁ π. Γρηγόριος Παπαθωμᾶς ἐπιχειρεῖ νὰ περιγράψει τὴ θεολογικὴ σημασία τοῦ διαλόγου εἰδικὰ μεταξὺ τῶν χριστιανῶν καὶ γενικὰ μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων μὲ ἀφετηρία τὸν διαλογικὸ τρόπο ζωῆς τῶν Χριστιανῶν ὡς Ἐκκλησία ἐν διαλόγῳ στὴν πατερικὴ ἐποχὴ καὶ γραμματεία. Ὁ π. Αὐγουστῖνος Μπαϊραχτάρης στὸ μελέτημά του «Ὁ δεκάλογος τοῦ διαθρησκειακοῦ διαλόγου καὶ τὸ παράδειγμα τοῦ θρησκειακοῦ πλουραλισμοῦ», περιγράφει τὸν σκοπὸ καὶ τὶς θεμελιώδεις ἀρχὲς τοῦ διαθρησκειακοῦ διαλόγου στὸ σύγχρονο πολυπολιτισμικὸ περιβάλλον, παρουσιάζοντας συνοπτικὰ τὸν λεγόμενο ‘δεκάλογο’ τοῦ διαλόγου, ὅπως αὐτὸς ἔχει διαμορφωθεῖ στὸ πλαίσιο τῆς Οἰκουμενικῆς Κίνησης καὶ στὴν προοπτικὴ τοῦ διαλόγου τοῦ Χριστιανισμοῦ μὲ τὶς ἄλλες θρησκεῖες. Ὁ Νικόλαος Δημητριάδης, στὸ ἄρθρο του «Ἡ Ὀρθόδοξη συμβολὴ στὴ θεμελίωση τοῦ θεμιτοῦ τοῦ διαθρησκειακοῦ διαλόγου στὴν παγκόσμια χριστιανικὴ ἱεραποστολική» ἀποπειρᾶται νὰ ἀναδείξει τὸν ἐπιτακτικὸ χαρακτῆρα τῆς σχέσης τοῦ διαθρησκειακοῦ διαλόγου μὲ τὴν ἱεραποστολικὴ στὸν ἀπόηχο τῆς αὔξησης τῶν κρουσμάτων βίας παγκοσμίως στὸ ὄνομα τῆς θρησκείας. Ἡ Maria Brun στὴ μελέτη της «Ἡ συμβολὴ τοῦ Μητροπολίτου Δαμασκηνοῦ (Παπανδρέου) στοὺς Διαθρησκειακοὺς Διαλόγους» ἐξετάζει τὸν σημαντικὸ ρόλο ποὺ διαδραμάτισε ὁ ἀείμνηστος Μητροπολίτης Δαμασκηνὸς στοὺς διμερεῖς διαθρησκειακοὺς διαλόγους μὲ τὸν Ἰουδαϊσμὸ καὶ τὸ Ἰσλάμ. Στὸ ἄρθρο ποὺ ἀκολουθεῖ, μὲ τίτλο «Διάλογος Ὀρθοδόξων καὶ Ἰουδαίων θεολόγων στὴν ἱστορία καὶ στὸ παρόν», ὁ Ἰωάννης Καραβιδόπουλος ἐπιχειρεῖ μιὰ κριτικὴ καὶ σφαιρικὴ ἐπισκόπηση τοῦ θεολογικοῦ διαλόγου μεταξὺ Ὀρθοδόξων καὶ Ἰουδαίων θεολόγων καὶ τῶν ἀποτελεσμάτων του. Ὁ Ἀστέριος-Εὐάγγελος Κεχαγιᾶς στὸ μελέτημα ποὺ ἀκολουθεῖ, μὲ θέμα «Οἱ διαθῆκες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης: Ἀνιχνεύσεις γιὰ μιὰ θεολογία τῶν θρησκειῶν» ἀναζητᾶ ἕνα κατάλληλο πλαίσιο γιὰ μιὰ θεολογία τῶν θρησκειῶν, λαμβάνοντας ὡς ἀφετηρία συγκεκριμένες περιπτώσεις διαθηκῶν στὴν Παλαιὰ Διαθήκη (λ.χ. μεταξὺ Θεοῦ καὶ Νῶε, Θεοῦ καὶ Ἀβραάμ, κ.λπ.). Ὁ Δημήτριος Κεραμιδᾶς στὸ ἄρθρο του «Διαθρησκειακὸς διάλογος καὶ θεολογία τῶν θρησκειῶν. Τὸ παράδειγμα τῆς ρωμαιοκαθολικῆς θεολογίας» ἐπιχειρεῖ νὰ προσφέρει μιὰ πανοραμικὴ παρουσίαση τῆς ἐξέλιξης τῆς θεολογίας τῶν θρησκειῶν στὴ Ρωμαιοκαθολικὴ Ἐκκλησία πρὶν καὶ μετὰ τὴν Β΄ Βατικανὴ Σύνοδο στὸ πλαίσιο τῆς σκέψης σημαντικῶν θεολόγων (ὅπως οἱ Jean Danielou, Yves Congar, κ.ἄ.) καὶ Συνοδικῶν Διατάξεων καὶ Ἐγκυκλίων τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας στὴν προοπτικὴ τοῦ ζητήματος γιὰ τὴν σωτηρία τῶν μὴ χριστιανῶν. Ὁ Bishara Ebeid στὸ ἄρθρο του «Ὁ Ἐπίσκοπος Sulaiman al-Gazzi, ἕνας θεολόγος ποιητὴς στὴν ἐποχὴ τῶν Φατιμιδῶν» προσφέρει σὲ μετάφραση ὁρισμένα σημαντικὰ κείμενα τοῦ ἐπισκόπου αυτοῦ τῆς Γάζας (10^ος καὶ 11^ος αἰῶνας). Ὁ Peter Kazaku στὸ ἄρθρο του «New Hermeneutics in Modern Arab Muslim Thought? The paradigm of Nasr Hamid Abu Zayd» συζητᾶ σύγχρονες ἑρμηνευτικὲς τάσεις στὸ πλαίσιο τῆς μουσουλμανικῆς σκέψης. Στὸ κείμενο ποὺ ἀκολουθεῖ, μὲ τίτλο «Διαπιστώσεις γιὰ τὸ Συριακὸ ζήτημα», ὁ Ἐπίσκοπος Πύργου Ἠλίας τοῦ Πατριαρχείου Ἀντιοχείας ἀποπειρᾶται σύντομη θεώρηση καὶ σχολιασμὸ τῶν πρόσφατων δραματικῶν ἐξελίξεων στὴ Συρία καὶ τῆς θέσης τῶν Χριστιανῶν στὴν περιοχή. Ὁ Κωνσταντῖνος Κωτσιόπουλος στὸ ἄρθρο του «Σύγκρουση ἢ διάλογος θρησκειῶν καὶ πολιτισμῶν;» ἐξετάζει, μεταξὺ ἄλλων, τὶς κυρίαρχες θεωρίες (π.χ. πολιτιστικὸς ἀνομοιομορφισμός, κ.λπ.) ποὺ συνδέονται ἄμεσα μὲ τὸ ζήτημα τοῦ διαλόγου τῶν θρησκευτικῶν καὶ πολιτιστικῶν ταυτοτήτων. Ὁ Κώστας Μυγδάλης στὸ κείμενό του «Πολιτικὴ καὶ Διαθρησκειακὸς Διάλογος. Τὸ παράδειγμα τῆς Διακοινοβουλευτικῆς Συνέλευσης Ὀρθοδοξίας» παρουσιάζει τὴ συμβολὴ τῆς Διακοινοβουλευτικῆς Συνέλευσης στὸν Διαθρησκειακὸ Διάλογο. Στὸ μελέτημα ποὺ ἀκολουθεῖ, μὲ τίτλο «Πολιτικοὶ ἀνταγωνισμοὶ καὶ ἀντιπαραθέσεις στὴν καθολικὴ ἱεραποστολὴ στὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία στὸ τέλος τοῦ 19^ου–ἀρχὲς τοῦ 20^οῦ αἰῶνα» ὁ Θεοδόσιος Κυριακίδης ἐξετάζει τὴν ἀντιπαλότητα μεταξὺ τῶν εὐρωπαϊκῶν κρατῶν (Αὐστρία, Γαλλία κ.λπ.) τοῦ 19^ου-20^οῦ αἰῶνα στὸ πεδίο τῆς ἱεραποστολῆς μὲ βάση σχετικὸ ἀρχειακὸ ὑλικό.

Στὸ πρῶτο κείμενο τῆς στήλης Ἰδιόμελα, μὲ τίτλο «Συζητώντας μὲ τὸν ‘ἀλλόθρησκο’: Διδάγματα ἀπὸ τρεῖς λογοτεχνικὲς ‘στιγμὲς’ χριστιανο-ἰσλαμικῆς ἐπιτέλεσης» ὁ Δημήτριος Οὐλῆς λαμβάνει ἀφορμή ἀπὸ τρία λογοτεχνικὰ κείμενα («Ὁ Ξεπεσμένος Δερβίσης» τοῦ Παπαδιαμάντη, «Ὁ Καπετὰν Στέλιος καὶ ὁ Βασὶφ Ἐφέντης» τοῦ Φ. Κόντογλου, κ.ἄ.), γιὰ νὰ ἀνιχνεύσει ἑρμηνευτικὰ τὶς ἀνυποψίαστες ὠσμώσεις καὶ συνάφειες μεταξὺ Χριστιανισμοῦ καὶ Ἰσλάμ. Ὁ Θανάσης Ν. Παπαθανασίου στὸ δεύτερο κείμενο τῆς στήλης, μὲ τίτλο «Ἐλπίδα: Ἡ πνευματικὴ ἄνοδος ὡς κάθοδος» ἐπικεντρώνει τὴν προσοχή του στὴ χριστιανικὴ ἐλπίδα ὡς πρὸς τὴν ἱστορία καὶ τὴν ἀπελπισία.

Στὴ στήλη Παρεμβάσεις φιλοξενεῖται ἀρχικὰ τὸ κείμενο τοῦ Λάμπρου Σιάσου, μὲ τίτλο «Ἡ θεολογία τοῦ σπερματικοῦ λόγου ὡς ἀρχετυπικὸς ὑπογραμμὸς γιὰ τοὺς παντοίους διαλόγους (πρὸς κοσμοαυτοκράτορες, ἀνακτοβούλια, αἱρετικούς, εἰδωλολάτρες, ὀργανικοὺς ἐπιστήμονες) τοῦ πάλαι καὶ τοῦ νῦν», ὅπου ὁ συγγραφέας ἀπαντᾶ κριτικὰ σὲ προγενέστερο μελέτημα τοῦ Καθηγητῆ Γεωργίου Μαρτζέλου ὡς πρὸς τὴν περὶ σπερματικοῦ λόγου θεωρία τοῦ φιλόσοφου καὶ μάρτυρος Ἰουστίνου, τὸ ὁποῖο δημοσιεύτηκε στὸ Α΄ Μέρος τοῦ ἀφιερώματος (Θεολογία 2/2013). Ἀκολουθεῖ τὸ κείμενο τοῦ Κωνσταντίνου Δεληκωσταντῆ, μὲ θέμα «Τὰ Θρησκευτικὰ στὸ σύγχρονο σχολεῖο: Μάθημα γιὰ ὅλους ἢ διαφορετικὰ μαθήματα γιὰ ξεχωριστὲς ὁμάδες;», μὲ τὸ ὁποῖο διερευνᾶται ἡ φυσιογνωμία καὶ ὁ χαρακτῆρας τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν στὸ σύγχρονο σχολεῖο, ὅπως ἀποτυπώνεται στὸ νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν στὰ Θρησκευτικὰ Δημοτικοῦ καὶ Γυμνασίου.

Τὸ τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ συμπληρώνεται μὲ τὶς πλούσιες μόνιμες στῆλες του. Τὰ Θεολογικὰ Χρονικὰ ὅπου περιλαμβάνονται ἀναφορὲς σὲ ἐπιστημονικὰ συνέδρια, θεολογικὰ γεγονότα, ἀνακοινωθέντα καὶ πορίσματα συνοδικῶν συνδιασκέψεων, τὰ Περιοδικά Ἀνάλεκτα, ὅπου γίνεται σύντομη ἐπισκόπηση τῶν ἑλληνικῶν καὶ ξένων θεολογικῶν περιοδικῶν, τὸ Βιβλιοστάσιον, ὅπου δημοσιεύονται βιβλιοκριτικὰ δοκίμια καὶ παρουσιάσεις θεολογικῶν μονογραφιῶν, βιβλίων καὶ λοιπῶν ἐκδόσεων καί, τέλος, τὸ Aναλόγιον, ὅπου δημοσιεύεται ἐνημερωτικὸ δελτίο πρόσφατων θεολογικῶν ἐκδόσεων.

* Τὸ ἑπόμενο πρῶτο τεῦχος τῆς Θεολογίας γιὰ τὸ ἔτος 2014 θὰ εἶναι ποικίλης θεολογικῆς ὕλης καὶ θὰ κυκλοφορήσει τὸν προσεχῆ Ἰούνιο.