 |
| H βραβευθείσα θεολόγος - καθηγήτρια Β/θμιας, υπ. Δρ. του ΑΠΘ, Mαρία Χατζηαποστόλου με τον πρόεδρο της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη Γιώργο Στασινάκη |
Η Επιτροπή Κρίσης αποφάσισε να απονείμει το εν λόγω πρώτο και διεθνές βραβείο στην Μαρία Χατζηαποστόλου στις 31 Αυγούστου 2013 και η απονομή έγινε την Κυριακή 20 Οκτωβρίου σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας. Η φίλη συνάδελφος μας εμπιστεύτηκε σελίδες από το προσωπικό της ημερολόγιο, καθώς ερχόταν στην Αθήνα για να παραλάβει το βραβείο της. Παραθέτουμε τις σχετικές σημειώσεις στη συνέχεια:
«Κι’ ὁλομεμιᾶς, ὣς νὰ τὸ πῶ,
μιὰ φλόγα σούριξε ξεσκίζοντας τὸν ἀέρα,
ἀφανίστηκε ἀπὸ τὰ μάτια μου ὁ ἀδάμαστος
πρόγονος μὲ τὶς περιπλεμένες θυμαρόριζες στὰ μαλλιά του
κι’ ἀπόμεινε στὴν κορφὴ τοῦ Σινᾶ μιὰ φωνὴ ὄρθια,
γεμάτη προσταγή, κι’ ὁ ἀέρας ἔτρεμε: – Φτάσε ὅπου δὲν μπορεῖς!».
Νίκου Καζαντζάκη, «Ἀναφορὰ στὸν Γκρέκο».
Στον Κρατικό Αερολιμένα «Νίκος Καζαντζάκης». Ένα μικρό, παιχνιδιάρικο αετόπουλο – πόσο μοιάζει με την Κρήτη! – πετάει χαμηλά, ανάμεσα στ’ αεροπλάνα κι’ ετοιμάζεται να πετάξει μαζί μας στον ουρανό, δείχνοντας με το ανυπότακτο πνεύμα του και το περήφανο βλέμμα του, πως δεν έχει καμία ανάγκη από τεχνητά φτερά. Ούτε ο άνθρωπος που έχει ψυχή... Η νήσος Δία απέναντι δεσπόζει αρχοντικά καταμεσίς του πελάγου. Κι’ η θάλασσα παντού κυρίαρχη. Πέρα στο πέλαγο μονάχα ένα καραβάκι πλέει. Σε λίγο θα βρίσκομαι στον Κρατικό Αερολιμένα «Ελεύθεριος Βενιζέλος». Από τον έναν μεγάλο Κρητικό στον άλλον. Στην Αθήνα για το Α΄ Διεθνές Βραβείο «Νίκος Καζαντζάκης». «– Φτάσε ὅπου δὲν μπορεῖς!». Η αιώνια, προγονική εντολή μέσα μου, που δεν μ’ αφήνει να μερώσω... Η πρωτόγονη ιαχή που δεν μ’ αφήνει στιγμή σε ησυχία... Τούτη τη στιγμή μέσα στ’ αεροπλάνο γράφω αυτές τις λιγοστές, μα τόσο σημαντικές για εμένα, γραμμές. Για να κρατήσω για πάντα ζωντανές μέσα μου, αυτές τις στιγμές... Αισθάνομαι τόσο όμορφα και παράξενα συνάμα, που τόσοι άνθρωποι μ’ αγκαλιάζουν τόσο ζεστά και συναντούν το δικό μου καημό. Ήττα; Νίκη; Αισθάνομαι βαθιά μέσα μου μια αίσθηση ανικανοποίητης χαράς. Γιατί το ταξίδι δεν τελειώνει ποτέ και τούτο το βραβείο είναι απλώς ένας σταθμός. Έτσι, οφείλουμε να παραμένουμε πάντα διψασμένοι. Η μητέρα μου και οι φίλοι μου με περιμένουν ήδη στην Αθήνα. Ένα κλίμα χαρμολύπης και αναστάσιμης ήττας. Παντού συγκίνηση... Θ’ αφιερώσω τούτο το βραβείο στην οικογένειά μου και ιδιαίτερα στη μητέρα μου και στο δάσκαλό μου, Χρυσόστομο Σταμούλη. Αυτό το βραβείο, εξάλλου, τους ανήκει... Και το ταξίδι τώρα αρχίζει...
Σκόρπιες σκέψεις από το προσωπικό μου ημερολόγιο
Ξημέρωμα της Κυριακής 20 του Οκτώβρη του έτους 2013
Μαρία Χατζηαποστόλου
Ας δούμε, όμως, και μια περίληψη της σχετικής βραβευθείσης εργασίας της Μ.Χατζηαποστόλου, όπως η ίδια την συνέταξε:
Το πρόσωπο του Χριστού στο Νίκο Καζαντζάκη
«Μὲ θαροῦν λόγιο, διανοούμενο, γραφιά˙
καὶ δὲν εἶμαι τίποτα ἀπὸ αφτά˙ τὰ δάχτυλά μου ὅταν γράφω,
δὲν μελανόνουνται˙ αἱματόνουνται.
Θαρῶ δὲν εἶμαι παρά τοῦτο: μιὰ ἀπροσκύνητη ψυχή».
Νίκος Καζαντζάκης
Ο Νίκος Καζαντζάκης ανήκει αναμφίβολα στους ελεύθερα σκεπτόμενους ανθρώπους, στους ανθρώπους εκείνους που αγωνίζονται ακατάπαυστα να βρουν την αλήθεια, ώστε να πλημμυρίσει με φως η ζωή τους. Για το μεγάλο Κρητικό, ο άνθρωπος ανακαλύπτει το Θεό μέσα από τη συνεχή αναζήτηση, την αμφισβήτηση, ακόμη και την άρνηση. Πρέπει να φτάσει κανείς στην Άβυσσο για να προσεγγίσει το Θεό και σ’ αυτήν την προοπτική, ακόμη και η αμφισβήτηση, εφόσον μπορεί να οδηγήσει στην ένωση, είναι μια απόλυτα υγιής διαδικασία. Ο Νίκος Καζαντζάκης, ως άλλος «άγιος» των γραμμάτων και της διανόησης, ως άλλος Παπαδιαμάντης της εποχής του, αναφωνεί σαν να είναι ακόμη ζωντανός: Το μοναδικό χρέος του ανθρώπου είναι να κάνει τη σάρκα πνέμα!
Στο παρόν βιβλίο (η μεταπτυχιακή μου διατριβή «Το πρόσωπο του Χριστού στο Νίκο Καζαντζάκη» θα εκδοθεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις «Αρμός») θα συναντήσουμε τις σημαντικότερες πτυχές που συνθέτουν την εκρηκτική προσωπικότητα του μεγάλου Κρητικού, έχοντας ως κεντρικό σκοπό να διαφωτιστεί και να τονιστεί η παρουσία του Χριστού στη ζωή και το έργο του Καζαντζάκη, καθώς και η επίδραση που άσκησε γενικότερα το πρόσωπο του Χριστού στη ψυχοσύνθεση και την προσωπικότητα του μεγάλου συγγραφέα. Η προσπάθεια αυτή συντελείται μέσω της ιστορικοαναλυτικής μεθόδου, η οποία αρμόζει στο προσωπικό λογοτεχνικό ύφος του Καζαντζάκη και την ιδιαίτερη γραφή του. Στην έρευνα αυτή σαφώς υπήρξαν επιστημονικά προβλήματα πρακτικής φύσεως, όπως το ογκώδες έργο του συγγραφέα, αλλά και θεωρητικής φύσεως, όπως τα βαθιά νοήματα της λογοτεχνικής του σκέψης, αλλά και η εσφαλμένη αντίληψη για μανιχαϊσμό στη σκέψη του συγγραφέα, τουτέστιν για υποτίμηση της ύλης και ενοχοποίηση του σώματος με αποτέλεσμα το διαχωρισμό σάρκας-πνεύματος.Στη γραμμή αυτή, της λανθασμένης κατανόησης του έργου του, υπάρχει κυρίως ο καταλογισμός των κατηγοριών για αμφισβήτηση της θεότητας του προσώπου του Χριστού, αλλά και η λανθασμένη αντίληψη πως η πίστη στην Ανάσταση απουσιάζει παντελώς από το έργο του μεγάλου συγγραφέα.
Οι επιμέρους στόχοι επίσης, ξεκινώντας από το πρώτο κεφάλαιο, είναι να συναντήσουμε τους σημαντικότερους σταθμούς στη ζωή και το έργο του, ώστε να κατανοηθεί η πολύπλευρη σκέψη του, ενταγμένη πάντα μέσα στο κοινωνικοϊστορικό πλαίσιο της εποχής που έζησε και έδρασε ο συγγραφέας. Η παρουσία του Θεού στη σκέψη και στο έργο του, ο μύθος του αφορισμού, η σύγκρουσή του με το σύστημα και οι αληθινοί λόγοι της πολεμικής εναντίον του, είναι κάποια από τα φλέγοντα ζητήματα που θα μας απασχολήσουν ιδιαίτερα. Ουσιαστικά σε πρώτο πλάνο θα ερευνήσουμε τη σχέση του συγγραφέα με το Θεό και την επίδραση στη ψυχοσύνθεσή του, της οικείας παράδοσης του τόπου του, δηλαδή της ορθόδοξης παράδοσης, όπως αυτή εκφράζεται και αποτυπώνεται στα βιβλία του.
Στο δεύτερο κεφάλαιο συναντούμε το πρόσωπο του Χριστού και τον καταλυτικό ρόλο που έπαιξε στη ζωή του ανήσυχου δημιουργού. Στην ίδια γραμμή παρατηρούμε την κυριαρχία του Χριστού στο συνολικό έργο του συγγραφέα, όπως επίσης το θεοκεντρικό ανθρωπισμό και, ειδικότερα, το χριστοκεντρικό ανθρωπισμό που εκφράζει ο Καζαντζάκης στο έργο του. Η έρευνα επεκτείνεται όσον αφορά την επίδραση του χριστολογικού δόγματος της Χαλκηδόνας στη σκέψη του, πάντα μέσα από τη χριστοκεντρική ανθρωπολογία του Καζαντζάκη, τη φιλάνθρωπη κένωση του Θεού Λόγου και την απόλυτη πρόσληψη του ανθρώπου από το Θεάνθρωπο με την προοπτική της θέωσης.
Στο τρίτο κεφάλαιο κυριαρχεί η πίστη του μεγάλου Κρητικού στην Ανάσταση του Κυρίου, αλλά και η βίωση του μυστηρίου της ζωής, ως οντολογικού γεγονότος και βιωματικής εμπειρίας εκ μέρους του ανθρώπου, αλλά και η Ασκητική του, ως έργο που σκανδαλίζει τους μη μυημένους στη σκέψη του, με τη σωτηρία του Θεού από τους ανθρώπους, καθώς και το θρυλικό επίγραμμα στον τάφο του, το οποίο προέρχεται από την πατερική σκέψη και παράδοση. Τέλος, στο Παράρτημα παραθέτουμε ενδιαφέροντα άρθρα που λειτουργούν ως μαρτυρίες, ώστε να εισάγουν τον αναγνώστη στο ιδιαίτερο κλίμα της ταραχώδους εποχής του συγγραφέα με την αμεσότητα του λόγου τους. Το επίσημο έγγραφο του Οικουμενικού Πατριαρχείου που έρχεται στο φως, αποτελεί ακόμη μια μαρτυρία-ντοκουμέντο για την αποκατάσταση της αλήθειας.
Στο δεύτερο κεφάλαιο συναντούμε το πρόσωπο του Χριστού και τον καταλυτικό ρόλο που έπαιξε στη ζωή του ανήσυχου δημιουργού. Στην ίδια γραμμή παρατηρούμε την κυριαρχία του Χριστού στο συνολικό έργο του συγγραφέα, όπως επίσης το θεοκεντρικό ανθρωπισμό και, ειδικότερα, το χριστοκεντρικό ανθρωπισμό που εκφράζει ο Καζαντζάκης στο έργο του. Η έρευνα επεκτείνεται όσον αφορά την επίδραση του χριστολογικού δόγματος της Χαλκηδόνας στη σκέψη του, πάντα μέσα από τη χριστοκεντρική ανθρωπολογία του Καζαντζάκη, τη φιλάνθρωπη κένωση του Θεού Λόγου και την απόλυτη πρόσληψη του ανθρώπου από το Θεάνθρωπο με την προοπτική της θέωσης.
Στο τρίτο κεφάλαιο κυριαρχεί η πίστη του μεγάλου Κρητικού στην Ανάσταση του Κυρίου, αλλά και η βίωση του μυστηρίου της ζωής, ως οντολογικού γεγονότος και βιωματικής εμπειρίας εκ μέρους του ανθρώπου, αλλά και η Ασκητική του, ως έργο που σκανδαλίζει τους μη μυημένους στη σκέψη του, με τη σωτηρία του Θεού από τους ανθρώπους, καθώς και το θρυλικό επίγραμμα στον τάφο του, το οποίο προέρχεται από την πατερική σκέψη και παράδοση. Τέλος, στο Παράρτημα παραθέτουμε ενδιαφέροντα άρθρα που λειτουργούν ως μαρτυρίες, ώστε να εισάγουν τον αναγνώστη στο ιδιαίτερο κλίμα της ταραχώδους εποχής του συγγραφέα με την αμεσότητα του λόγου τους. Το επίσημο έγγραφο του Οικουμενικού Πατριαρχείου που έρχεται στο φως, αποτελεί ακόμη μια μαρτυρία-ντοκουμέντο για την αποκατάσταση της αλήθειας.
Εκ μέρους μας δεν επιδιώκεται καμία προσπάθεια ορθοδοξοποίησης του Καζαντζάκη.Η περιχαράκωση και η οριοθέτηση θα αδικούσε έναν στοχαστή που δεν κλείστηκε ποτέ σε στερεότυπα, έναν άνθρωπο που δεν συνθηκολόγησε ποτέ την ψυχή του. Αλλά έχουμε χρέος να μιλήσουμε για το άρωμα της Ορθοδοξίας που αποπνέουν τα έργα και η σκέψη του. Και κυρίως υπάρχει, περισσότερο παρά ποτέ, η ανάγκη να γεννηθεί ο προβληματισμός, πως όντως μπορεί κάποιος να δηλώνει ορθόδοξος, μα να μην αποκαλύπτει Ορθοδοξία, ενώ αντιθέτως να συναντά κανείς την έκπληξη εκεί, όπου από πριν είχε αποκλείσει την παρουσία της ή εκεί όπου τον έμαθαν να την αποκλείει άκριτα. Επειδή για να αρθρώσεις λόγο, πρέπει πρώτα να αφουγκραστείς τους καημούς. Η όλη προσπάθεια συντελείται ώστε να συναντήσει ο άνθρωπος το συνάνθρωπο και κατ’ επέκτασιν να συναντηθεί ο άνθρωπος με το πρόσωπο του Λόγου.
Μαρία Χατζηαποστόλου
Θεολόγος - Εκπαιδευτικός Μέσης Εκπαίδευσης, Mrs Θεολογίας - Υποψήφια Διδάκτωρ Θεολογίας ΑΠΘ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου