Kων. Νούση: "Κατά Παρεκκλησιαστικών και φίλων αυτών Τετραλογίας το καταληκτικόν – ουχί δε και καταθλιπτικόν - ανάγνωσμα. Πρόσχωμεν…"

 Toυ Κώστα Νούση,

Φιλολόγου-Θεολόγου M.Th.

Όταν γράφηκε το πρώτο της σειράς, η κεντρική του ατάκα ήταν ότι «η Εκκλησία ανέχεται και δεν ευλογεί τις παρεκκλησιαστικές Οργανώσεις». Και με αυτή τη συνείδηση ευελπιστώ να κλείσει ο μικρός αυτός κύκλος των ταπεινών μου παρεμβάσεων για ένα θέμα που για πολλούς θεωρείται σχεδόν τελειωμένο. Είναι όμως; Θα ήθελα στο σημείο αυτό να ευχαριστήσω – αμφιθύμως κινούμενος αρχικά - τους π. Ν. και Ε.Μ., που άκοντες συνέργησαν στο να «εμπνευσθώ» την επικαιροποιημένη τούτη κριτική παρέμβαση περί τις εν λόγω θρησκευτικές Αδελφότητες ή Οργανώσεις ή Σωματεία, όπως αρέσκονται τελευταία να αυτοπροσδιορίζονται. Ας έχουμε πάντα υπόψη ότι οι αντιγνωμίες δεν συνιστούν κατ’ ανάγκην τσακωμούς και παρεξηγήσεις, καθώς και ότι πρέπει να υπερισχύει το γραφικό «δίδου τω σοφώ αφορμήν και σοφώτερος έσται».

Είναι, άραγε, τα πράγματα τόσο απλά και αθώα, όπως κάποιοι τα ονειρεύονται; Και αν ναι, για ποιον λόγο δεν προσήλθε μέχρι στιγμής ούτε μία εξ αυτών των Οργανώσεων σε οικειοθελή προσχώρηση στους κόλπους της επίσημης Εκκλησίας; Μήπως από πίσω κρύβεται ένα πνεύμα και μια κοσμοθεωρία βαθύτερη, που δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο; Δεν θα αναφερθώ στα οικονομικά συμφέροντα που πιθανότατα παρεισφρέουν εν προκειμένω, διότι αυτά (κυρίως) είχαν χωρίσει στο παρελθόν την οργάνωση ΖΩΗ σε ΖΩΗ και ΣΩΤΗΡΑ, κατασκανδαλίζοντας τον λαό του Θεού, που τους είχε σχεδόν ειδωλοποιήσει. Και αν αναλογιστώ πόσοι άνθρωποι έχουν κατά καιρούς σκανδαλιστεί και αποχωρήσει – ακόμη και από τη χριστιανική ζωή – χάριν των πρακτικών και του ήθους των «οργανωσιακών» αδελφών τους, αναρωτιέμαι αν η προσφορά τους στην Εκκλησία είναι μεγαλύτερη από τη ζημιά που προκάλεσαν. Και φυσικά, εδώ δεν χωράνε οι λογικές της στατιστικής επιστήμης…

Θα απαντήσω, λοιπόν, πρωτίστως στην απαισιόδοξη εκτίμηση του φίλτατου Ε. αναφορικά με το αν μπορούν να προσχωρήσουν επίσημα οι Αδελφότητες αυτές στον χώρο της Εκκλησίας. Και η απάντηση είναι σαφέστατα θετική, διότι είναι απλούστατα ζήτημα καλής προαιρέσεως και τίποτε παραπάνω. Σε πρώτη, μάλιστα, φάση θα μπορούσαν να κρατήσουν για ιστορικούς λόγους τη σημερινή ονομασία τους και δίπλα της να γράφουν σε ποια Ενορία εντάσσονται. Π.χ. ΓΕΧΑ – παράρτημα ενορίας αγίου Νικολάου Λάρισας. Εδώ κοντεύει να λυθεί το Ουκρανικό με τις τόσες δυσχερείς παραμέτρους του και δεν μπορεί να δώσει λύση η Ελλαδική Εκκλησία σε ένα τόσο ευκολότερο και υποδεέστερο ζήτημα; Αστεία πράγματα. Ξέρουμε, όμως, ότι αλλού κολλάει το πράγμα. Στη βούληση, ή μάλλον στην ορθή θεολογική και ποιμαντική τοποθέτηση, καθώς και σε άλλα ζητήματα, που κάλλιστα χρησιμεύουν ως προφάσεις  για την αδράνεια, την ατολμία και τον εφησυχασμό της Ιεραρχίας. Είναι εύκολο και πρόχειρο πάντοτε να επικαλείσαι λόγους, και καλά, διάκρισης…

Δεν νομίζω ότι υπάρχει σήμερα κάποιος σοβαρός θεολόγος ή και η συντριπτική πλειοψηφία των μελών της Εκκλησίας που επικροτούν τις Οργανώσεις αυτές. Τις ανέχονται, ίσως. Τις εγκρίνουν, αποκλείεται… Και μοναχά η ύπαρξή τους αποτελεί ένα είδος προσβολής για την οργανωτική και ποιμαντική ικανότητα της διοικούσας Εκκλησίας σε όλα τα επίπεδα. Και αν κάποτε είχαν έναν κάποιο λόγο ύπαρξης – προσωπικά διαφωνώ και σε τούτο, αλλά δεν χωράνε εδώ τα επιχειρήματά μου, ίνα μη μακρύνωμεν τον λόγο – σήμερα, μετά παρέλευση τόσων ετών και τις ενδιάμεσες εξελίξεις, δεν μπορούν να σταθούν σε καμία περίπτωση, παρεκτός εκείνης που οι θαμώνες τους επιμένουν να πιστεύουν πως οφείλουν να «υποστηρίζουν» το έργο μιας ασθενούς ή ανεπαρκούς Εκκλησίας. Είναι τυχαίο που συλλογικά ούτε μια εξ αυτών των ομάδων δεν προσχώρησε στην οικεία Επισκοπή της άχρι τούδε;

Εν πνεύματι πραότητος και φιλαδελφίας, προπαντός δε αληθείας, ας διαλεχθούμε για τα θέματα αυτά. Δεν έχουμε να χωρίσουμε κάτι ούτε να κερδίσουμε. Δεν χωρούν επίσης εν προκειμένω εμπάθειες. Όλοι εν Χριστώ αδερφοί είμαστε. Το κυρίως ζητούμενο είναι η πνευματική μας προκοπή και όχι κάποιες φτηνές υλικές απολαβές ή εφήμερα κέρδη. Δεν κατανοώ, επομένως, γιατί τόση «εχθρότητα» ενάντια στις κριτικές φωνές προς τις αδελφότητες αυτές. Μέχρι και γραπτές μαρτυρίες μάς ζητήθηκαν, προκειμένου να τεκμηριώσουμε τα αυτονόητα! Απαιτούν να προσκομίσουμε κείμενα σύγχρονων Αγίων ενάντια στις Οργανώσεις. Οι μαρτυρίες μας δεν τους αρκούν. Μάλλον δεν θέλουν να τους αρκούν…

Ο γράφων, μέσα από μελέτες για τον όσιο Πορφύριο και άλλους Γεροντάδες της εποχής μας, διαπίστωσε και βρήκε ακόμη και γραπτές μαρτυρίες (άλλων εννοείται, πνευματικών παιδιών τους) σε βάρος των Οργανώσεων[1]. Η εδώ όντως ποιμαντική διάκριση των Πατέρων αυτών δεν τους επέτρεπε να καταγγείλουν φανερά τη λαθεμένη και αιρετίζουσα νοοτροπία που έβλεπαν σε αυτά τα άτομα. Θλίβονταν και προσπαθούσαν όσο μπορούσαν να δείξουν τον ηδύ, μα και δύσβατο δρόμο της Ορθοδοξίας, της οποίας το πνεύμα, όπως γράψαμε ήδη, δεν είναι δεδομένο ούτε ακόμη και σε ορθόδοξες ενορίες και μοναστικές αδελφότητες. Είναι, όπως και να το κάνουμε, πιο light και εύπεπτο το πνεύμα της εκκοσμικευμένου προτεσταντικού χριστιανισμού, όπως αυτό απαντάται σε συγκεκριμένες ενορίες και σχεδόν σε όλες τις παρεκκλησιαστικές Οργανώσεις. Θα έπρεπε, όμως, η Ορθόδοξη Θεολογία και Ιεραρχία να σιωπά και να εθελοτυφλεί όπου συναντά τέτοιες αιρετίζουσες εκτροπές και νοοτροπίες; Και αυτό προκειμένου να είναι αρεστή και δη ανθρωπάρεσκη; Θέλουμε, αγαπητοί φίλοι, να χαϊδεύουμε αφτιά; Γιατί και ως πότε; Και δεν φέρουμε καμία ευθύνη έναντι των εν Χριστώ αδελφών μας, όταν μπορούμε να «διορθώσουμε» τις πιθανές αιρετίζουσες νοοτροπίες, τις οποίες άλλοι τους ενέσπειραν, και να τους οδηγήσουμε σε πιο λαγαρά νάματα ορθόδοξης πνευματικότητας; Και εξηγούμαι αναφορικά με τη δική μου παρέμβαση, η οποία για μερικούς «αδικεί» τους απλούστερους χριστιανούς που βρίσκονται σε τέτοιους χώρους: για μένα η αδικία και η ευθύνη είναι πολύ μεγαλύτερη έναντι έστω και μιας ψυχής που μπορεί να απεγκλωβιστεί από τις τεθλασμένες πνευματικότητες των σεχτών και να στραφεί επί το ορθοδοξότερον. Και μια μονάχα ψυχή να ωφεληθεί, θεωρώ ότι έπιασε τόπο η αρθογραφία μου.

Μερικοί διαμαρτύρονται πως γράφω «σκληρά». Ενίοτε χρειάζεται και αυτό (Ιω. 6:60). Για τον γράφοντα, είναι αδιανόητο να παραμένει ή να (συν)εργάζεται ένας ορθόδοξος χριστιανός σε ομάδες αμφισβητούμενης ορθόδοξης πνευματικότητας. Οφείλει ή να αποχωρήσει ο ίδιος για λόγους συνείδησης ή να συνδράμει τον «εκκλησιασμό» των αδελφών του. Ας το επαναλάβω: μπορεί αυτά τα κείμενα να στενοχωρούν κάποιους, ίσως και αθέλητα να αδικούν μερικούς, αλλά ο κάθε εχέφρων αναγνώστης μπορεί να κατανοήσει πως εξάπαντος σε αυτήν την κριτική δεν ισχύει ισοπεδωτική λογική. Μπορεί επίσης τα γραφόμενα τούτα να μην συγκινήσουν καθόλου τους Συνοδικούς ιθύνοντες ή να μην έχουν ωριμάσει ακόμη οι καιροί για μια ομαλή ή και «βιαιότερη» εκκλησιοποίηση των χριστιανικών Οργανώσεων. Τέλος, ενδέχεται η αδιαφορία των πολλών και η φθίση της επιρροής των Οργανώσεων σε κοινωνία και Εκκλησία να ξενίζει τις ακοές μερικών, όταν σε αυτές υποπίπτει κάθε παράδοξη κατ’ αυτούς ενασχόληση με ένα σχεδόν ανυπόστατo πρόβλημα. Η θεολογία, ωστόσο, οφείλει να θεραπεύει, ενίοτε και με καταγγελτικό τρόπο, τα κακώς κείμενα και να μη σιωπά πειθαρχώντας σε κριτήρια ανθρωπαρέσκειας (Πραξ. 5:29). Και ειδικότερα για τον γράφοντα, επαναλαμβάνω, και μια μόνο ψυχή να ωφεληθεί, θεωρεί ότι έπιασε τόπο η αρθογραφία του.

Θα ήθελα και πάλι να ευχαριστήσω τον φιλόξενο ιστολόγο (και εξαίρετο θεολόγο) Χ.Α. για τη βοήθεια που μου προσέφερε στο τελευταίο κείμενό του.[2] Σε αυτό παραθέτει τη μαρτυρία ενός εκ των κορυφαίων οργανωσιακών στελεχών, του αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερωνύμου Κοτσώνη. Εκεί επισημαίνεται ξεκάθαρα το ελιτίστικο και  εν γένει αντιεκκλησιαστικό πνεύμα τους, ώστε να μη θεωρήσει κάποιος ότι όσα γράφουμε είναι κυήματα της ημετέρας φαντασίας ή … εμπαθείας. Ας δούμε, ωστόσο, εν ολίγοις, το προφίλ μερικών εκ των επιζωσών σήμερα και κραταιοτέρων Οργανώσεων: 1) Οι καντιωτικού χαρακτήρα και προελεύσεως: μαχητικοί, φονταμενταλιστές, ζηλωτές ενίοτε μέχρι φανατισμού, άκρως ομολογιακοί και «αντιιοικουμενιστές». 2) Οι του ΣΩΤΗΡΟΣ: μετριοπαθέστεροι σαφώς σε σχέση με τους αμέσως προηγούμενους, με έντονα στοιχεία ηθικής αυστηρότητας και ιεραποστολικού ακτιβισμού. 3) Οι της ΖΩΗΣ (οι και συμπαθέστεροι - στον γράφοντα τουλάχιστον - και εγγύτερα σε ένωση με την Εκκλησία όντες): ακόμη πιο μετριοπαθείς και «χαλαροί» σε θέματα ηθικής και λειτουργικής παιδείας. Βρίσκονται σε μεγαλύτερη παρακμή, ενώ αποτελούν τους φυσικούς προγόνους των «Σωτηρικών». Αυτές συνιστούν τον βασικό κορμό.

Και πάμε επί τέλους στο δια ταύτα, στη βαθύτερη ουσία: τι πνευματικότητα τελικά θέλουμε να προάγουμε; Πόσο κατέχουμε ή ενδιαφερόμαστε για την Ορθοδοξία; Το να φωνασκούμε με επιχειρήματα του τύπου «οι μέρες είναι δύσκολες και σώζονται και αυτοί, εφόσον είναι ορθόδοξοι και είναι αποδεκτοί από τον Επίσκοπό τους», εμένα δεν μου λένε σχεδόν τίποτε. Και οι Καθολικοί και οι Προτεστάντες και οι αλλόθρησκοι μπορεί να σωθούν, ο Θεός το ξέρει. Αυτό, όμως, είναι εδώ το ζητούμενό μας; Ο άγιος Πορφύριος έλεγε: «Δεν πάμε μονάχα για να σωθούμε. Θέλουμε να είμαστε φίλοι του Θεού στη Βασιλεία Του». Για όποιον δεν λέει κάτι η φράση αυτή, μπορεί απλά εδώ να σταματήσει την ανάγνωση.

Η πεμπτουσία, λοιπόν, εστιάζεται σε μια ρήση που γράφηκε με αφορμή την επίκαιρη τούτη αρθρογραφία: «Αλλά και το φιλοκαλικό μοντέλο που προτείνεις (το ιδανικό των Πατέρων...) είναι κι αυτό ένα ζήτημα τεράστιο και δεν γνωρίζω πόσο μπορεί να προχωρήσει σε καιρούς καταναλωτικής και εικονιστικής αποχαύνωσης. Άλλωστε, οι αντι-οργανωσιακοί Γιανναράς και Ράμφος έχουν γράψει πολλά για αυτό, με τον τελευταίο να το θεωρεί ως πρωταρχική αιτία - πηγή της παρακμής του νεοελληνικού υποκειμένου. Με την τοποθέτησή μου, φυσικά, δεν αρνούμαι το φιλοκαλικό μοντέλο, απλά με προβληματίζει το προχώρημά του και δη στη Νέα Γενιά, της απόλαυσης και του εικονικού». Πιστεύουμε, το λοιπόν, βαθιά μέσα μας σε μια βαθιά ουσιαστική και ακριβή ορθόδοξη ποιμαντική και σε ποιον βαθμό; Πιστεύουμε στη θεοποιητική δύναμη της Εκκλησίας και την ανάλογη δυνατότητα του ανθρώπου; Αυτό πρέπει να αναρωτηθούν απλοί πιστοί και ποιμένες, πριν βιαστούν όχι τόσο να κρίνουν τους «αντιοργανωσιακώς» γράφοντες, αλλά να τοποθετηθούν οι ίδιοι μέσα τους και κατόπιν έξω τους. Η «Εκκλησία των καλών και ηθικών χριστιανών» δεν έχει, τωόντι, καμιά διαφορά από τις παρεκκλησιαστικές οργανώσεις. Για τούτο η «Εκκλησία» αυτή θίγεται, αντιμάχεται και απορεί, όταν…

Θα κλείσω με μια προσωπική μαρτυρία, ευελπιστώντας να χαλαρώσω την όποια δημιουργηθείσα ένταση. Επισκεπτόμενος τον όσιο Παΐσιο τον αγιορείτη, μετέφερα την ερώτηση ενός αδελφού σχετικά με μια κοπέλα ονόματι Ζωή. Ο Γέροντας, χαριεντιζόμενος και με νόημα, μου αντέτεινε: «Αυτή η Ζωή πού ανήκει; Στον Σωτήρα ή στη Ζωή;». Δυστυχώς δεν βρίσκεται εν σώματι ο όσιος για να μας διευκρινίσει τι ακριβώς εννοούσε. Ωστόσο, άγιος είναι και ζει, κι όποιος θέλει και ενδιαφέρεται πραγματικά να μάθει, μπορεί να τον ρωτήσει σχετικά εν προσευχή…

---

[1] https://www.pemptousia.gr/2015/07/thriskeftiki-i-ekklisiastiki-anthropi  

[2] https://religiousnet.blogspot.com/2019/11/blog-post_25.html