"Ο Νικόλαος Ψαρουδάκης και ο Ιερώνυμος Α΄ Κοτσώνης: Μία επιστολή - καταγγελία χωρίς απάντηση"

Εφημ. ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ, φυλ. 992
(24ης Αυγούστου 2017, σελ. 8) 

Του Αθανασίου Κουρταλίδη *

Μία ἐπιστολή-καταγγελία πρός τόν πρώην Ἀρχιεπίσκοπο μιᾶς «Ἀρι­στίνδην» Συνόδου καί συνεργό τῆς Δικτατορίας γιά το χριστιανικό, το δημοκρατικό και κοινωνικό του χρέος.

Ὁ μακ. Ἱερώνυμος Κοτσώνης δι­ετέλεσε καθηγητής Κανονικοῦ Δι­καίου Θεολογικής Σχολῆς. ἀρχιμαν­δρίτης πρῶτα τῶν Ἀνακτόρων καί ἔπειτα Άρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδοςη, ἀφοῦ εκλἐχτηκε ἀντικανονικά ὄχι ἀπό τήν Ἱεραρχία τῆς Ἑκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀλλά ἀπό μία «Ἀριστίνδην Σύνοδο», μιά σύναξη δηλαδή μητροπολιτῶν που ἐπιλέχτηκε ἐλέω κρατικῆς-δικτα­τορικῆς ἐξουσίας μέ βάση Ἀν. Δι­ατάγματα τῆς Χούντας. Πρῶτα μέ ἐπέμβαση τῆς Χούντας ἀφαιρέθηκε ἡ Ἀρχιεπισκοπεία τοῦ κανονικοῦ Ἀρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου καί, ἑπομένως, ἡ ἀνάδειξη τοῦ Ἱερώνυ­μου Α' ἀπό τόν κύκλο τῶν Ἀνακτό­ρων ἀπετέλεσε μία ἐκτροπή, ἀκραίας περιφρόνησης τῶν Κανόνων καί τῆς δημοκρατικῆς τάξης.

Λεπτομέρειες μέ ἀκριβῆ κανονική καί νομική ἐνημέρωση μποροῦμε νά βροῦμε στή διατριβή τοῦ θεολόγου Χαρ. Ἀνδρεοπούλου «Ἡ Ἐκκλη­σία κατά τή Δικτατορία 1967-1974, Ἰστορική καί νομοκανονική προ­σέγγιση» (2017, έκδ. ΕΠΙΚΕ­ΝΤΡΟ) καί στό συλλογικό τόμο τῆς «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ» 1990, Κρατική ἐξουσία καί Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία», ἐκδ. ΜΗΝΥΜΑ, Ἀθήνα, ἐπιμ. Θ. Κουρταλίδη).

Στό παρόν ἄρθρο, θά παρουσι­άσουμε πολύ σημαντικά στοιχεῖα ἀπό ἕνα σχεδόν ἄγνωστο κείμε­νο, ἱστορικό-ντοκουμέντο τοῦ θέ­ρους του 1967, μία ἐπιστολή του προέδρου τῆς Χρ. Δημοκρατίας Νικολάου Ψαρουδάκη στόν τότε Ἀρχιεπίσκοπο Ἱερώνυμο Α' (πρίν 50 ἀκριβῶς χρόνια) ἀλλά δημοσιεύτηκε σε μικρό τεῦχος μόλις τό 1990, μέ τίτλο «Ὄχι στό συμβιβασμό, δια­μαρτυρία καί πρόσκληση» (Ἐκδ. ΧΡ. ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, Ἀθήνα).

Τό μήνυμα καί ἡ καταγγελία τοῦ Ν. Ψαρουδάκη

Ὁ Ν. Ψαρουδάκης στόν πρόλογό του ἐξηγεῖ ὅτι ἡ δημοσίευση (τό 1982) ἐκτός ἀπό τήν ἱστορική του σημασία ἐνδιαφέρει τήν τότε ἐπι­καιρότητα καί οἱ θέσεις του ἴσως θά ἰσχύουν «καί γιά τόν Ἀρχιεπίσκοπο τῆς αὔριο». Καταγγέλλει ἀνεπιφύλακτα «τήν Κυβέρνηση τῆς 21ης Ἀπριλίου ὡς χριστιανικά ἀπαράδεκτη», παρά τά ὅσα διεκήρυτταν μερικοί Μητρο­πολίτες καί κάποιες χριστιανικές ὀργανώσεις, πού διαβεβαίωναν ὅτι ἦταν «σωτήρια Ἐπανάσταση», τήν θεωρεῖ «παράνομη», «ἀντιχριστανι­κή» καί «ἐθνικό κίνδυνο» και ζητεῖ ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο νά ἀναλάβει τίς εὐθῦνες του τότε: «Συνθηκολο­γήσαμε, (γράφει) μέ τίς δυνάμεις τοῦ σκότους καί καταστρέφουμε, ἔμμεσα καί ἄμεσα τό ἔργο τοῦ Χρι­στοῦ» (σ.6). Τονίζει ὅτι «ἐνῶ οἱ ἐλευθερίες... καταπατοῦνται μέ σατανικό κυνι­σμό, ἐμεῖς οἱ Χριστιανοί, οἱ ὀπαδοί τοῦ μεγάλου ἐλευθερωτοῦ» θά ἔπρε­πε νά εἴμαστε «στίς ἐπάλξεις καί τό δεσμωτήριο». Καταγγέλλει ὅτι οἱ δικτάτορες κατέλυσαν τή δημο­κρατία, ὑποδούλωσαν τόν ἑλληνικό λαό μέ πρόσχημα τόν κίνδυνο τοῦ Κομμουνισμοῦ, ἐνῶ «κανένα στοι­χεῖο δέν προσκομίστηκε, πού νά ἀποδεικνύει τόν ἰσχυρισμό τους». Γι' αὐτό εἶναι παράνομοι καί ἐπίορκοι, «ἀφοῦ κατάργησαν τό Σύνταγμα, στό ὁποῖο εἶχαν ὁρκιστεῖ πίστη». (σ. 8). Τό καθεστώς τους εἶναι «ἀντι­χριστιανικό», γιατί ἡ χριστ. Διδα­σκαλία «διαφυλλάτει τήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου», κηρύσσει τό «Ἐπ’ ἐλευθερία ἐκλήθητε».

Ἡ δικτατορία ἀκόμη εἶναι ἐπι­κίνδυνη, διότι ἔκανε κατάχρηση βίας, γιά τήν ὁποία κατηγορεῖ τόν Κομμουνισμό. «Γιατί εἴπαμε ΟΧΙ στό Φασισμό, τόν Ἑθνικοσοσιαλι­σμό καί τό Σταλινισμό», ἐρωτᾶ τό Μακαριώτατο. Καί συμπεραίνει ὅτι ἡ Κυβέρνηση μέ τή βία, καί τήν ἀντισυνταγματι­κότητα θά ἐνισχύσει ἀντί νά μειώσει τόν Κομμουνισμό. Ὁ Ν.Ψ. καταδικάζει τούς «δι­κτατορίσκους», πού εἶναι φαιδρά ὄργανα τοῦ ἀστικοῦ Κράτους. «Οἱ πολιτικοί, ...ὁ τόπος, οἱ ἱεροκή­ρυκες, οἱ δάσκαλοι... ἕναν ἐχθρό γνωρίζουν, ἕνα καταγγέλλουν... τόν Κομμουνισμό καί κάτω ἀπό τήν ἀντικομμουνιστική αὐτή ἱστορία ὀργιάζει ἡ φαυλοκρατία τῆς πο­λιτικῆς, ἡ ληστρική ἐκμετάλλευση τῆς Οἰκονομικῆς Ὀλιγαρχίας, ἡ χυ­δαία καταπάτηση τῶν ἱερωτέρων θεσμῶν».

Ἀπαγόρευση τῆς Χρ. Δημοκρατίας

«Σᾶς γνωρίζουμε Μακαριώτατε ὅτι ἡ λογοκρισία ἀπηγόρευσε τήν κυκλοφορια τῆς ἐφημερίδος "Χρ. Δημοκρατίας" καί ὅλων τῶν βιβλί­ων της». Ὁ Ν. Ψαρουδάκης ἔφερε τό πα­ράδειγμα τοῦ Ἰωάννη Προδρόμου, πού μέ τό θάρρος καί τήν ἀλήθεια προφήτου συμβούλευσε τούς στρα­τιωτικούς τῆς ἐποχῆς τό «μηδένα συκοφαντήσητε, μηδένα διασείση­τε» (λουκ. 3, 14), δηλαδή κανένα να μην διώξετε μέ συκοφαντίες καί σέ κανένα νά μήν ἀσκήσετε βία. Συμπεραίνει ὅτι «ἡ εὐθύνη τῆς Δ. Ἐκκλησίας στή νομιμοποίηση τῆς παρανομίας εἶναι μεγάλη». Στό καθεστώς τῆς Δικτατορίας, διαμαρ­τύρεται, «ὀφείλετε τήν ἐκλογή σας». «Ἡ Δ. Ἐκκλησία δέν ἀνήκει οὔτε στά Ἀνάκτορα, οὔτε στήν Κυβέρ­νηση. Ἀνήκει στό Λαό. Πῶς μπορεῖ λοιπόν ὁ λαός νά καταπιέζεται καί ἡ Δ. Ἐκκλησία νά ἔχει ἀγαθές σχέ­σεις μέ τούς δημίους καί τυράννους του;». (σ. 12). Καί ἐπισημαίνει: «Μακαριώτατε, τό Ἔθνος, ὀ Λαός, ἡ Νεολαία, κιν­δυνεύουν... Ἡ Δ. Ἐκκλησία πρέπει... νά ἀγωνιστεῖ γιά τήν ἀποκατάστσση τῆς Δημοκρατίας τό ταχύτερο». «Ὅταν ὁ Λαός καταδυναστεύ­εται, ὁ καλός ἄμβωνας γιά τή Δ. Ἐκκλησία εἶναι η φυλακή. Πόσο λησμονήθηκαν... ἡ Ἐκκλησία τῶν Μαρτύρων καί τῶν Ἁγίων...».

«Τό ἴδιο βράδυ πού οἱ ἐπίορκοι στρατιωτικοί κατέλυσαν τό κρά­τος τοῦ Νόμου, ἐάν εἴχαμε ζωντανή Ἐκκλησία, ὁ ἄμβωνας ἔπρεπε νά σημάνει συναγερμό. Καί θά ἦταν μεγαλειώδης χριστιανική νίκη νά εἴχαμε σήμερα τήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας στη φυλακή χάριν τῆς Δημοκρατίας. Ἀντί ὅμως αὐτοῦ, πρῶτοι καί καλύτεροι οἱ Μητροπολίτες μας ἔσπευσαν νά συγχαροῦν τούς κατα­λυτές των ἐλευθεριῶν τοῦ ποιμνίου τους... Ἰδού ἡ ἀνηθικότης... Τί νά κάνετε γιά τήν ἀνηθικότητα αὐτῆς τῆς δειλείας, τοῦ συμβιβασμοῦ καί τοῦ καιροσκοπισμοῦ, στήν ὁποία, τόσο ἐσεῖς ὅσο καί ἡ περί ὑμᾶς "ἀριστίνδην" Σύνοδος εἶστε πρω­τεργάτες;»...

«Τά ὅπλα καί ἡ βία δέν ἠμποροῦν νά ὑποκαταστήσουν τόν χριστιανι­κό ἀγῶνα οὔτε νά ἐξαφανίσουν τήν ἱστορική εὐθύνη τῶν Χριστιανῶν γιά τήν λιποταξία καί τήν ἀδρά­νειά τους στή λύση τῶν πολιτικῶν καί κοινωνικῶν προβλημάτων τοῦ κόσμου» (σ. 17). Ἀπό τή Γυάρο ὁ Ν. Ψ. τοῦ εὐχήθηκε μετάνοια στά Ὑστέρνια τῆς Τήνου.

[Ἔπειτα ὁ Ν.Ψ. ἐξηγεῖ μᾶλλον ματαίως στόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἱερώ­νυμο Α’ τό θησαυρό τοῦ κοινωνικοῦ μηνύματος τοῦ Εὐαγγελίου καί τῶν Μ. Πατέρων, πού ἡ προβολή και ἡ ἐφαρμογή του ἀπαιτεῖ θυσίες καί πνεῦμα προφητείας].

*   Ο κ. Αθανάσιος Κουρταλίδης είναι φιλόλογος και συγγραφέας, τ.  Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων και σήμερα μέλος του Πολιτικού Γραφείου της «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ». Το άρθρο του δημοσιεύθηκε στο φύλλο 992 (24ης Αυγούστου 2017) της εφημερίδας «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ», σελ. 8.