«Η Καινοδιαθηκική Επιστήμη σε εκκλησιακό πλαίσιο»

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγματοποιήθηκε στις 31 Μαρτίου, 2015, σε αίθουσα του Κτηρίου του Πανεπιστημίου Αθηνών «Κ. Παλαμάς», στην Αθήνα, το Βιβλικό Σεμινάριο με θέμα «Η Καινοδιαθηκική Επιστήμη σε εκκλησιακό πλαίσιο», που διοργανώθηκε από τον νεοσύστατο Τομέα Μελέτης της Χειρόγραφης Παράδοσης της Καινής Διαθήκης της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου. Το σεμινάριο έλαβε χώρα σε δύο συνεδρίες υπό την προεδρία του μέλους της επιστημονικής ομάδας της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών, Νικολάου Ασπρούλη (ΜTh, Υπ. Δρ. Φιλοσοφίας, και συνεργάτη του περιοδικού Θεολογία).

Μετά τους σύντομους χαιρετισμούς του κ. Ασπρούλη, για το έργο της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών, και των συν-διευθυντών του Τομέα καθηγητών, Αικ. Τσαλαμπούνη και Χρ. Καρακόλη σχετικά με τους σκοπούς ίδρυσης του Τομέα και της σημασίας του σεμιναρίου ως του πρώτου επίσημου γεγονότος που διοργανώνεται από τον Τομέα, το λόγο έλαβε ο κεντρικός ομιλητής του Σεμιναρίου ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Christopher Tuckett, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Τι είναι οι “καινοδιαθηκικές σπουδές”; Η Καινή Διαθήκη και ο πρώιμος Χριστιανισμός». Στην εισήγησή του ο ομιλητής προσπάθησε να προσεγγίσει δυο ερωτήματα: Το εκ πρώτης όψεως απλό ερώτημα: «Τι είναι η μελέτη της Κ.Δ.;» με δεδομένο ότι ο όρος «Καινοδιαθηκικές Σπουδές» χρησιμοποιείται σήμερα ευρέως, ενώ επίσης υπάρχουν σήμερα πολλά Τμήματα ή κλάδοι σε πανεπιστήμια ή άλλα ινστιτούτα τα οποία υποτίθεται ότι αφιερωμένα στις «Καινοδιαθηκικές Σπουδές». Υπάρχει επίσης και μια διεθνής επιστημονική εταιρεία που ονομάζεται «Εταιρεία Καινοδιαθηκικών Σπουδών». Ποια λοιπόν είναι λοιπόν αυτή η επιστήμη που χαρίζει το όνομά της σε ακαδημαϊκές εταιρείες, ακαδημαϊκές θέσεις και σε τμήματα ακαδημαϊκών ιδρυμάτων; Στο δεύτερο μέρος της εισήγησής του ο Καθηγητής Tuckett προσπάθησε να εξετάσει τη συμβολή των λεγομένων μη κανονικών κειμένων (λ.χ. τα διάφορα ευαγγέλια, τα κείμενα των λεγόμενων αποστολικών Πατέρων κ.ά.) στις λεγόμενες «Καινοδιαθηκικές Σπουδές» αλλά και στην εκ μέρους μας κατανόηση των κειμένων της Καινής Διαθήκης. Η πρώτη συνεδρία του σεμιναρίου ολοκληρώθηκε με δυο σύντομες τοποθετήσεις από τους Tobias Nicklas, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Resenburg, (Γερμανία), ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Ο ρόλος της Βίβλου στη χριστιανική θεολογία. Μια καθολική προοπτική», και του Χρήστου Καρακόλη, Αν. Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος μίλησε με θέμα: «Πατερική παράδοση, ορθόδοξη θεολογία και η σημασία της Βίβλου στην εν Ελλάδι ορθόδοξη εκκλησία». Ο Καθηγητής Tobias Nicklas επεχείρησε στην παρέμβασή του να προσεγγίσει όσο το δυνατό πιο προσεκτικά την ιδέα «ότι η Βίβλος αποτελεί τη ψυχή της χριστιανικής θεολογίας», διατυπώνοντας μια σειρά από προτάσεις, για το πώς θα ήθελε, ως Ρωμαιοκαθολικός θεολόγος να κατανοηθεί η πρόταση αυτή (λ.χ. όταν γίνεται λόγος για την αγία Γραφή ως Ψυχή της Θεολογίας, θα πρέπει να εννοείται το σύνολο της Γραφής, κ.ά.). Ο Καθηγητής Χρ. Καρακόλης με τη σειρά του επεχείρησε επιγραμματικά να θέσει το κομβικής σημασίας ζήτημα στο πλαίσιο της ορθόδοξης θεολογίας αυτό της σχέσης μεταξύ του βιβλικού κανόνα, της αυθεντίας του λόγου του Θεού και της αυθεντίας της πατερικής ερμηνευτικής παράδοσης.

Μετά το σύντομο διάλειμμα ακολούθησε η δεύτερη συνεδρία του σεμιναρίου με τις πιο εξειδικευμένες παρεμβάσεις. Ο πρώτος ομιλητής Thomas Kraus, Ερευνητής του Πανεπιστημίου Ζυρίχης, (Ελβετία) ανέπτυξε το θέμα «Ο κανόνας της Καινής Διαθήκης. Κάποιες σκέψεις με βάση το παράδειγμα της Β´ Πέτρου», όπου προσπάθησε (α) να αναλύσει την επιστολή μέσα από μια πολύ προσεκτική ανάγνωση και μελέτη της δομής, του λεξιλογίου, του ύφους και του περιεχομένου της και (β) να αποδείξει εν συντομία ότι η Β΄ Πέτρου έχει κατηγορηθεί άδικα με υπερβολικά αρκετές κατηγορίες. Ο Στέφανος Μιχαλιός, Καθηγητής του Ελληνικού Βιβλικού Κολλεγίου, μίλησε με τη σειρά του με θέμα «Η προσευχή ως εσχατολογική πράξη (Ιω. 16,23-24)», όπου προσπάθησε να κατανοήσει την έννοια της προσευχής στο κατά Ιωάννην ως μια εσχατολογική πράξη, αξιοποιώντας τους σχετικούς παλαιοδιαθηκικούς υπαινιγμούς στον Ησαΐα 26:17 (και 66:7-9), αναδεικνύοντας επίσης και το ιεραποστολικό καθήκον του λαού του Θεού, όπως απεικονίζεται στην έννοια της προσευχής. Στη συνέχεια ο Jeff Baldwin, Καθηγητής του Ελληνικού Βιβλικού Κολλεγίου, ανέπτυξε το θέμα «Αναζητώντας τον “αιρετικό”: Κοινή δίψα και διακοινοτικός διάλογος στην ιστορία της Σαμαρείτισσας (Ιω. 4)», προσφέροντας μια πολύ ενδιαφέρουσα επισκόπηση της ιστορίας της ερμηνείας και της αποδοχής της σχετικής ιστορίας στο πλαίσιο της πατερικής γραμματείας (Ωριγένης, Ειρηναίος, Χρυσόστομος), της ερμηνευτικής προσέγγισης των πρωτεργατών της Διαμαρτύρησης (Λούθηρος, Καλβίνος) και των σύγχρονων υπομνημάτων.To σεμινάριο ολοκληρώθηκε με την παρέμβαση της Αικατερίνης Τσαλαμπούνη, Επικ. Καθηγήτριας του Α.Π.Θ. η οποία μίλησε με θέμα «Διερευνώντας τις ενδοκειμενικές στρατηγικές του κατά Μάρκον ευαγγελίου: η ανάσταση κι η θεραπεία του σεληνιαζόμενου νέου (Μκ 9,14-27)». Στη σύντομη εισήγησή της η ομιλήτρια με βάση τη σύγχρονη ερμηνευτική μέθοδο της διακειμενικότητας και συγκεκριμένα της ενδοκειμενικότητας, προσπάθησε να αναδείξει το αναστάσιμο υπόβαθρο του σχετικού περιστατικού, παρά τη γνωστή απουσία της αφήγησης της ανάσταση του Χριστού από κατά Μάρκον ευαγγέλιο.
Στο τέλος κάθε συνεδρίας δόθηκε επαρκής χρόνος για ερωτήσεις του κοινού προς τους εισηγητές.
Ο Τομέας Μελέτης της Χειρόγραφης Παράδοσης της Καινής Διαθήκης της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών ιδρύθηκε με απόφαση του Δ.Σ. της ΑΘΣ στην υπ’ αριθμ. 13/27-12-2013 συνεδρίασή του.

Κύριος σκοπός του είναι η κριτική έκδοση του βυζαντινού κειμένου, το οποίο χρησιμοποιείται από την Ορθόδοξη Ανατολική Εκκλησία ως το λειτουργικό της κείμενο. Ως επιμέρους στόχοι ορίζονται η εξεύρεση, συγκέντρωση, φωτογράφιση, μεταγραφή και μελέτη των χειρογράφων (συνεχές κείμενο ή εκλογάδια) που διασώζουν τον βυζαντινό τύπο κειμένου, η εκπαίδευση και επιμόρφωση ειδικών στην κριτική του κειμένου, η οργάνωση συνεδρίων και σεμιναρίων, οι κριτικές εκδόσεις του κειμένου της Καινής Διαθήκης και ειδικότερα η επανέκδοση της Πατριαρχικής έκδοσης του 1904 με βελτιώσεις, διορθώσεις και εν γένει εφαρμογή της σύγχρονης επιστημονικής μεθοδολογίας, η μελέτη και ανάδειξη της οποιασδήποτε μορφής πρόσληψης και ερμηνευτικού υπομνηματισμού του κειμένου της Καινής Διαθήκης στα βυζαντινά χειρόγραφα (λειτουργικά χειρόγραφα, ερμηνευτικές σειρές κτλ), η συμμετοχή σε διεθνή επιστημονικά fora, η συνεργασία με αντίστοιχα ερευνητικά ιδρύματα του εξωτερικού, η έκδοση ηλεκτρονικού επιστημονικού περιοδικού για τη διάχυση των αποτελεσμάτων του ερευνητικού έργου, η κατασκευή και συντήρηση σχετικής ιστοσελίδας για την ενημέρωση της διεθνούς ακαδημαϊκής κοινότητας, η συνεργασία με τις Ορθόδοξες Εκκλησίες της Ανατολής για την επανέκδοση και την κριτική διόρθωση του εν χρήσει λειτουργικού κειμένου της Καινής Διαθήκης (ειδικά στα σύγχρονα εκλογάδια) με βάση την έρευνα στη χειρόγραφη παράδοση.
Ο ως άνω Τομέας α) θα καλύψει ένα σημαντικό κενό στην έρευνα, καθότι τα αντίστοιχα διεθνή ερευνητικά κέντρα ασχολούνται με άλλες μορφές της κειμενικής παράδοσης της αρχαίας Εκκλησίας (π.χ. αλεξανδρινός τύπος κειμένου, πάπυροι, αρχαίες λατινικές μεταφράσεις κ.ά.), έχοντας ως στόχο τους την εγγύτερη δυνατή προσέγγιση του αρχικού κειμένου (original text) της Καινής Διαθήκης, και όχι την αποκατάσταση του «ζωντανού κειμένου» (living text) στο πλαίσιο της βυζαντινής παράδοσης· β) θα ερευνήσει και θα αναδείξει ένα σημαντικό τμήμα της παράδοσης της αρχαίας Εκκλησίας, το οποίο ως τώρα δεν έχει αξιοποιηθεί επαρκώς· γ) θα προσφέρει ουσιαστικές υπηρεσίες κυρίως στις ελληνόφωνες Ορθόδοξες Εκκλησίες συμβάλλοντας στην επανέκδοση του κειμένου της Καινής Διαθήκης που χρησιμοποιείται στην καθημερινή λειτουργική τους πράξη· δ) θα προβάλει σε διεθνές επιστημονικό επίπεδο την τεράστιας πολιτιστικής αξίας και σημασίας κληρονομιά των ελληνικών χειρογράφων της Καινής Διαθήκης.
Διευθυντές του Τομέα ορίστηκαν με την ως άνω απόφαση οι εκ των μελών του Δ.Σ. της ΑΘΣ:

1. Χρήστος Καρακόλης, Αν. Καθηγητής Καινής Διαθήκης Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος της Εκδοτικής Επιτροπής των κριτικών εκδόσεων της Καινής Διαθήκης “Nestle-Aland” και “Greek New Testament”, μέλος της Επιτροπής Επιστημονικών Εκδόσεων της Γερμανικής Βιβλικής Εταιρίας, μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της Studiorum Novi Testamenti Societas και αντιπρόεδρος της Επιτροπής της για την ανάπτυξη της Καινής Διαθήκης στην Ανατολική Ευρώπη, μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του περιοδικού Early Christianity, του Colloquium Oecumenicum Paulinum και του Colloquium Ioanneum.
2. Αικατερίνη Τσαλαμπούνη, Επικ. Καθηγήτρια Καινής Διαθήκης στο ΑΠΘ, μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της European Association of Biblical Studies, μέλος του Δ.Σ. της European Society of Women in Theological Research, μέλος της Society of Biblical Literature, του Colloquium Oecumenicum Paulinum και της Γενικής Συνέλευσης της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας.