Πορεία προς τα μπρος και για το μάθημα των Θρησκευτικών

 

 Του Κώστα Νούση,

Φιλολόγου – Θεολόγου (M.Th)

Ο κόσμος κινείται, η ζωή προχωρά, τα πάντα εξελίσσονται. Αυτή είναι η φυσιολογία των πραγμάτων, η νομοτέλεια του σύμπαντος. Η στασιμότητα προδίδει ασθένεια, βάλτωμα, φθορά, αποσύνθεση, εν τέλει θάνατο. Ο Θεός μονάχα είναι αναλλοίωτος, ωστόσο και αυτός είναι κινητικός και κοινωνικός. Εκπορεύει αϊδίως το Πνεύμα του και γεννά τον Υιό του. Πέρα από αυτό, είναι σε μια διαρκή ενεργειακή σχέση με ολάκερη την κτίση, πράγμα που στη θεολογία αποδίδουμε με τον όρο «οικονομία».

Η κίνηση και η αναπροσαρμογή δεν σημαίνει κατ’ αναγκαιότητα και αλλοίωση ή συμμόρφωση προς το κακό. Η εκκλησιαστική ιστορία γέμει από παραδείγματα αναπροσαρμογής και κατ’ οικονομίαν (άλλη η έννοια εδώ από την προαναφερθείσα!) εφαρμογής ιερών κανόνων. Και τούτο μαρτυρεί την κινητικότητα και την αλήθεια της ζωής ενός πραγματικού σώματος, εν προκειμένω της Εκκλησίας.

Φίλος δάσκαλος σε χωριό της Β. Ελλάδος μού περιέγραψε την αντίδραση του παπά του χωριού για τα νέα βιβλία των θρησκευτικών, που θα διδάσκονταν παρεμπιπτόντως και τα ίδια του τα παιδιά. Ο φίλος Τάσος προσπάθησε να τον πείσει να μαζέψει το φυλλάδιο διαμαρτυρίας που κράδαζε ημιαπειλητικά, φέροντάς το από χώρους προφανώς ζηλωτικούς, και να τον καθησυχάσει ως προς το μη συνταρακτικόν και διογκωμένον του θέματος. Το τελικό επιχείρημα του διδασκάλου ήταν πως και η Ιερά Σύνοδος ενέκρινε τα νέα βιβλία. Τότε άκουσε την αφοπλιστική απάντηση του ιερέα: «αυτοί είναι οι περισσότεροι οικουμενιστές!»...

Σίγουρα το περιστατικό είναι αποκαλυπτικό. Προ ημερών (παρ)εκκλησιαστική οργάνωση φιλοξένησε σε θεσσαλική πόλη ομιλία «αντίστασης και διαμαρτυρίας» για τα νέα προγράμματα των θρησκευτικών στα σχολεία. Το περίεργο και πάλι είναι πώς ο εν λόγω θρησκευτικός σύλλογος έρχεται σε πρόδηλη αντίθεση με μια επίσημη συνοδική διαγνώμη. Κατά τα άλλα οι θρησκευτικές οργανώσεις άλλαξαν ως προς την εκκλησιολογική τους τοποθέτηση! Κλείνω και πάλι την παρένθεση.

Είναι γεγονός ότι περάσαμε στη μετανεωτερικότητα, στην παγκοσμιοποίηση, στην πολυπολιτισμικότητα. Δεν είναι εύκολο – και δεν ξέρω αν χρειάζεται κιόλας – να γυρίσεις πίσω τον ρου της ιστορίας, όπως έχει αρχίσει να σαρκώνεται με τις αλματώδεις προόδους της τεχνολογίας και των επιστημών γενικότερα. Οι ραγδαίες μεταβολές στην αρχή προκαλούν – σχεδόν ντετερμινιστικά - φονταμενταλιστικές, αμυντικού τύπου, αντιδράσεις, οι οποίες, σαν γίνουν εμμονικές, πρέπει να θεραπεύονται. Πρόκειται κυρίως για ψυχοπαθολογία και όχι για υγιείς θεολογικές και πνευματικές απαντήσεις στην βίαιη, πολλάκις, επέλαση του νέου και του αγνώστου.

Μια γρήγορη προσωπική ματιά στα νέα εγχειρίδια μού έδειξε πως είναι τουλάχιστον πιο ολοκληρωμένα και σαφώς βελτιωμένα από τα προηγούμενα. Η ορθοδοξία τους δεν φαίνεται να σκοντάφτει κάπου. Ίσως υπάρχει ένα μικρό θέμα στα θρησκειολογικά στοιχεία στα βιβλία του δημοτικού. Εκεί, όμως, το πρόβλημα είναι μάλλον ο αγνωστικισμός της πλειονότητας των δασκάλων και η μείωση των ωρών διδασκαλίας τού εν λόγω μαθήματος.

Ένας αξιολογότατος Μητροπολίτης έθεσε το θέμα σε μια πιο ρεαλιστική βάση, αλλά και πάλι έπεσαν να τον φάνε, απλά και μόνο διότι δεν συμφώνησε με τους ακραίως κραυγάζοντες. Εστίασε λοιπόν το θέμα στο αυτονόητο: το πρόβλημα είναι όχι τα βιβλία, αλλά οι διδάσκοντες. Ποιος θα λύσει αυτόν τον γόρδιο δεσμό; Πώς θα το θεραπεύσουμε το καρκίνωμα της αθεΐας και του αγνωστικισμού, που διάβρωσε τις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες και κατ’ αυτονόητη επέκταση και τους εξ αυτών προερχομένους διδάσκοντες;

Το πρόβλημα πρέπει να ιδωθεί ολιστικά. Με στρουθοκαμηλισμούς, με αντιδράσεις παλαιοημερολογίτικου τύπου και ανώδυνα θεολογίζοντα φληναφήματα από τον πάσα έναν άσχετο, ερασιτέχνη ή μη ειδικό, δουλειά εξάπαντος δεν γίνεται. Προκαλείται μοναχά σύγχυση και απώλεια χρόνου και ψυχών.  Τα παιδιά πρέπει να μάθουν για τον Χριστό και δίνεται μια άριστη ευκαιρία μέσα από το σχολικό μάθημα, τη στιγμή ακριβώς που η εκκλησιαστική κατήχηση σχεδόν εκπνέει. Η ευκαιρία αυτή δίνεται τοιουτοτρόπως και σε παιδιά αλλοδόξων και αλλοθρήσκων, μεταναστών και μη. Οι θρησκειολογικές, άλλωστε, αναφορές είναι αναπόφευκτες έως επιβεβλημένες. Γύρω μας αλωνίζουν οι αιρετικοί και ο κάθε μπερδεμένος και πικραμένος πλασάρει τη δική του αρρωστημένη κοσμοθεωρία. Ευκαιρία να δείξουμε και να δούνε οι νεότεροι με πιο επιστημονικό τρόπο και χωρίς προφάσεις εν απαλλαγή (αν το μάθημα ήταν καθαρά ομολογιακό, που και πάλι τέτοιο είναι στην ουσία) τη φτώχεια που κρύβεται οπουδήποτε εκτός Ορθοδοξίας.

Προσπάθησαν στο υπουργείο να σώσουν το μάθημα από τη σταδιακή κατάργηση και την πλήρη απαξίωση, κάτι που βιώνουν οι θεολόγοι στα σχολεία από μαθητές και συναδέλφους. Το έκαναν έτσι πιο σύγχρονο, πιο επιστημονικό, το ανανέωσαν. Και μέσα βάλανε και πολλή σύγχρονη Ορθοδοξία, κάτι που έλειπε από τα παλαιότερα εγχειρίδια. Τα παιδιά και οι νέοι έρχονται έτσι σε καλύτερη επαφή με τις πηγές και τα νάματα των ορθοδόξων μνημείων κάθε εποχής. Από κει και πέρα είναι δουλειά του διδάσκοντος. Και κει μάλλον χωλαίνει το ζήτημα…

Η αλήθεια είναι ο Χριστός και η Ορθοδοξία. Μια απλή σύγκριση λέει και δείχνει πολλά. Δεν πρέπει να τη φοβόμαστε, τη στιγμή μάλλον που δεν μπορούμε και να την αποφύγουμε. Κείνο που προέχει είναι εμείς ως χριστιανοί και Έλληνες να βελτιωνόμαστε και να εκκλησιαζόμαστε ορθόδοξα πιότερο μέρα με τη μέρα. Άμα εμείς αγιαζόμαστε, ποιος τότε θα εμποδίσει το φως να φέγγει; Τι άραγε έχει να φοβηθεί το φως; Ή μήπως σκιαζόμαστε, οι ολιγόπιστοι, για το αν έχουμε ή αν είναι αυτό που εμείς πρεσβεύουμε το φως το αληθινό; Πρέπει να ψαχτούμε μάλλον οι ίδιοι και μετά να τραβολογάμε τον απλό κοσμάκη σε ημερίδες τύπου «ορθοδοξία ή θάνατος»… Η δυσφήμηση του χριστιανισμού από την περιρρέουσα και πολυρρέουσα γραφικότητα δεν είναι άραγε μείζον κακό;

Λάρισα

20/11/17