Mάθημα των Θρησκευτικών και Θρησκειολογία: Σχέση αντιπαράθεσης ή συνύπαρξη παιδαγωγικής αναγκαιότητας;

Με επιτυχία διεξήχθη η συζήτηση στρογγυλής τράπεζας που διοργάνωσε το Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ και το Εργαστήριο Παιδαγωγικής του ιδίου Τμήματος την Παρασκευή 9 Δεκεμβρίου του 2016. Θέμα της επιστημονικής αυτής εκδήλωσης ήταν: «Μάθημα των Θρησκευτικών και Θρησκειολογία: Σχέση Αντιπαράθεσης ή Συνύπαρξη Παιδαγωγικής Αναγκαιότητας;». Τη συζήτηση συντόνισε ο Επικ. Καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας Αθανάσιος Στογιαννίδης.

Προσκεκλημένος ομιλητής ήταν ο Univ.-Prof. Dr. Martin Rothgangel Καθηγητής Θρησκευτικής Παιδαγωγικής και Κοσμήτορας της Προτεσταντικής Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Βιέννης· ο τίτλος της εισήγησής του ήταν: «Εναλλάσσοντας τις προοπτικές: Η σημασία της Θρησκειολογίας για το Ομολογιακό Μάθημα των Θρησκευτικών». 

Ο κ. Rothgangel παρουσίασε ένα μοντέλο Μαθήματος των Θρησκευτικών, στο οποίο εναλλάσονται δύο προοπτικές: η προοπτική εκ των έσω και η προοπτική εκ των έξω. Η πρώτη σχετίζεται με τον θρησκευτικό λόγο που εκφράζουν οι μαθητές βάσει των εμπειριών και των γνώσεων που έχουν για την οικεία τους παράδοση (= η προοπτική έσωθεν), ενώ η δεύτερη με τον θεωρητικό λόγο που οι ίδιοι διατυπώνουν περί της θρησκείας γενικότερα αλλά και περί της θρησκευτικής παράδοσης στην οποίαν αναπτύσσονται, λαμβάνοντας όμως μία απόσταση από αυτήν, δηλ. επιχειρώντας μία εξ’ αποστάσεως κριτική προσέγγισή της  (= προοπτική εκ των έξω). Ουσιαστικά, πρόκειται για την καλλιέργεια μία διττής ικανότητας να προσεγγίζει ο μαθητής την οικεία του θρησκευτική παράδοση μέσα από τα δικά της μάτια, και ταυτόχρονα μέσα από τα μάτια των άλλων θρησκειών. Ως εκ τούτου, το μοντέλο που παρουσίασε ο κ. Rothgangel για τη Θρησκευτική Εκπαίδευση συνίσταται στην αρμονική συνύπαρξη δύο τινών: από τη μια πλευρά, το Ομολογιακό Μάθημα των Θρησκευτικών (προοπτική εκ των έσω), στο οποίο τόσο το Αναλυτικό Πρόγραμμα όσο και ο εκπαιδευτικός εξετάζουν τα πράγματα μέσα από μία συγκεκριμένη ερμηνευτική προοπτική, δηλ. μέσα από μία συγκεκριμένη θρησκευτική παράδοση· και τούτο, όχι για να επιβάλλουν την άποψή τους, ούτε για να εμπνεύσουν μία συγκεκριμένη θρησκευτική πίστη, αλλά για να δημιουργήσουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις διάλογου με τους μαθητές· και μέσω του διαλόγου αυτού μπορούν να έρθουν στο προσκήνιο και οι θέσεις των μαθητών. Από την άλλη πλευρά, μία εναλλαγή της προοπτικής, δηλ. μία παράλληλη γνώση βασικών στοιχείων άλλων θρησκευτικών παραδόσεων (προοπτική εκ των έξω), και μία προσπάθεια προσέγγισης της οικείας θρησκευτικής παράδοσης μέσα από ερμηνευτικά σχήματα άλλων θρησκειών. Ο συνδυασμός αυτός προσφέρει τις καλύτερες προϋποθέσεις για μία πολυδιάστατη κατανόηση της πραγματικότητας. Άλλωστε, ο σκοπός του Ομολογιακού Μαθήματος των Θρησκευτικών δεν είναι η οικείωση μίας συγκεκριμένης θρησκευτικής πίστης, αλλά η δυνατότητα να τεκμηριώνει ο κάθε μαθητής την τοποθέτησή του αναφορικά με θέματα που αφορούν στη θρησκευτική του ταυτότητα.

Στην ενδιαφέρουσα αυτή εισήγηση τοποθετήθηκαν στη συνέχεια οι κ.κ.: Βασιλική Μητροπούλου (Αναπλ. Καθηγήτρια Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ), Α. Ζιάκα (Αναπλ. Καθηγήτρια Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ), Μαρία Ράντζου (Επικ. Καθηγήτρια Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ), Πέτρος Παναγιωτόπουλος (Δρ. Θεολογίας-Φυσικός) και Αθανάσιος Στογιαννίδης (Επικ. Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ).

 Αρχικά, έλαβε τον λόγο η κα. Βασιλική Μητροπούλου, η οποία και επεσήμανε το γεγονός, ότι τόσο το Ομολογιακό Μάθημα των Θρησκευτικών όσο και ένα Θρησκειολογικό Μάθημα ενέχουν ορισμένες μονομέρειες, οι οποίες μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο στο πλαίσιο μίας συνεργασίας μεταξύ των δύο μοντέλων. Η κα. Μαρία Ράντζου υπογράμμισε τη σημασία της θεολογίας του προσώπου, όπως αυτή εκφράζεται στον χώρο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ως θεμελιώδους αρχής μέσω της οποίας προσεγγίζεται ο άλλος στο Μάθημα των Θρησκευτικών. Ο κ. Πέτρος Παναγιωτόπουλος τόνισε ότι το Μάθημα των Θρησκευτικών οφείλει να προάγει την ικανότητα του μαθητή να εντρυφήσει στη δική του θρησκευτική παράδοση αλλά και να γνωρίσει τον ίδιο του τον εαυτό· η διαδικασία αυτή όμως είναι πολύ πιο καρποφόρα και αποτελεσματική, όταν πραγματώνεται σε διάλογο με τον άλλο· συνεπώς η γνώση του εαυτού καθίσταται πιο ολοκληρωμένη, όταν διέρχεται μέσα από τη συνάντηση με τον άλλο. Η κα. Αγγελική Ζιάκα διατύπωσε το ερώτημα αλλά και την ελπίδα, να δοθεί στους μαθητές η δυνατότητα, ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, να συμμετέχουν σ’ ένα κοινό Μάθημα των Θρησκευτικών, το οποίο θα προβάλλει ως σημείο συνάντησης τις παναθρώπινες αξίες. Τέλος, ο κ. Αθανάσιος Στογιαννίδης επιχείρησε ορισμένες εννοιολογικές αποσαφηνίσεις σχετικά με το περιεχόμενο του όρου «Ομολογιακό Μάθημα των Θρησκευτικών» όπως διδάσκεται σήμερα στη Γερμανία· μεταξύ των άλλων ανέφερε ότι το μάθημα αυτό ονομάζεται έτσι, όχι γιατί αποσκοπεί στην υπεράσπιση ή στην απολογητική κάποιας συγκεκριμένης Ομολογίας, αλλά διότι εξετάζει τα θέματα μέσα από μία συγκεκριμένη ερμηνευτική προοπτική, την οποίαν εκφράζει τόσο ο εκπαιδευτικός όσο και το Αναλυτικό Πρόγραμμα. Και η συγκεκριμένη αυτή ερμηνευτική προοπτική είναι απαραίτητη για λόγους παιδαγωγικής φύσεως. Βαρύνουσα σημασία στο μοντέλο αυτό έχει κατά πρώτον λόγο η οικοδόμηση της θρησκευτικής ταυτότητας· κατόπιν ακολουθεί η καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως ο σεβασμός του άλλου, η ανοχή κτλ. Αυτό σημαίνει ότι, μαθαίνοντας κανείς καλύτερα τον εαυτό του, τότε και μόνο τότε μπορεί να ανοιχθεί δημιουργικά προς τους άλλους.


 * Πηγή: Θεολογικά Δρώμενα

* * Για να διαβάσετε την εισήγηση του προσκεκληµένου οµιλητή: Univ. - Prof. DDr. Martin Rothgangel πατήστε ΕΔΩ