Μια θεο-κοινωνιο-λογική ανάγνωση της πανδημίας

Του Κώστα Νούση,

Φιλολόγου-Θεολόγου, M.Th.

Είναι γεγονός ότι άπαντες ξαφνιαστήκαμε με το υπερβολικό ενδιαφέρον των απανταχού κυβερνήσεων και των εν γένει κρατούντων για την υγεία και τη ζωή των πολιτών. Γνωρίζουμε, άλλωστε, πως ο υπερσυγκεντρωτισμός του πλούτου και η αδιαφορία για την πείνα, την αδικία και την εγκληματικότητα στις χώρες του Τρίτου Κόσμου – και όχι μόνο – είναι άκρως αντιφατικά με την πρωτόγνωρη ευαισθησία και τον περιρρέοντα και περισσεύοντα ανθρωπισμό που βιώνουμε σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω της ενσκηψάσης πανδημίας. Ομολογουμένως δεν το περιμέναμε! Και όταν κάτι σε εκπλήττει τόσο ευχάριστα ή δυσάρεστα, δεν μπορείς παρά να το αντιμετωπίσεις με κάποια εύλογη καχυποψία.

Στην Παλαιά Διαθήκη βλέπουμε τον διάβολο να ζητάει την άδεια από τον Θεό, για να πειράξει τον δίκαιο Ιώβ. Και τον βασάνισε μέσα από φυσικά γεγονότα, τα οποία προεκλήθησαν με τη θεία ανοχή. Τώρα με μας τι συμβαίνει με τον κοροναϊό; Τον σκόρπισε το κακό πνεύμα πάνω στη γη κατόπιν θεϊκής παραχωρήσεως; Βρήκε την ευκαιρία ο διάβολος να το εκμεταλλευτεί, κατόπιν της φυσικής δηλητηρίασης της ανθρωπότητας μέσα από έναν άγνωστο και νέο φονικό ιό; Υπάρχουν διάφορα σενάρια επ’ αυτού: είτε πως κατασκευάστηκε σαν βιολογικό όπλο, είτε προκλήθηκε από δηλητηρίαση του οργανισμού μας από την ακτινοβολία 5G, είτε ότι ξέφυγε από εργαστηριακά πειράματα και διεσπάρη στην ανθρωπότητα, είτε οτιδήποτε άλλο, στο οποίο κοινός παρονομαστής είναι η αποκλειστική ευθύνη και η αμαρτία του ανθρώπου. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε – ακόμη – τι ακριβώς συμβαίνει. Το σίγουρο είναι πως και αυτό αποτελεί ορατή απόδειξη της απομάκρυνσής μας από τον Θεό και την ευλογία Του. Θα ήταν άστοχο να δούμε πόσο και πού βάζει ο διάβολος την ουρά του. Το βέβαιο είναι, σύμφωνα με τον όσιο Παΐσιο, ότι εξυπηρετεί στο βάθος τα σχέδια του Κυρίου. Όπως ακριβώς με τον Ιώβ.

Ο Κύριος τώρα, ως Δημιουργός και Πατέρας όλων, δεν θέλει την απώλεια, αλλά τη σωτηρία του ανθρώπου και του σύμπαντος κόσμου (Α΄ Τιμ. 2,4). Παιδαγωγικώ τω τρόπω, επομένως, χρησιμοποιεί και αυτήν την πανδημία ως ένα ισχυρό χαστούκι στην ανθρώπινη αλαζονεία και αμαρτωλότητα. Στόχος αποκλειστικός η μετάνοια και η μετ΄ Αυτού αιωνιότητα. Όπως λέει ρητά και ο Μέγας Βασίλειος, «ουκ έστιν αίτιος των κακών ο Θεός», ούτε των φυσικών ούτε των ηθικών. Εν προκειμένω μπορούμε να θυμηθούμε κάτι ακόμη από την Παλαιά Διαθήκη. Την «κάθαρση» της αμαρτωλής και σαρκολάτρισσας ανθρωπότητας μέσω του Κατακλυσμού. Τότε είχαμε τον Νώε όργανο σωτηρίας. Τώρα έχουμε την Κιβωτό της Εκκλησίας – δυστυχώς κάποιοι μάς έκλεισαν απ’ έξω προσωρινά. Κοινό χαρακτηριστικό του αρχαίου κατακλυσμού με τη σημερινή πανδημία είναι ο παγκόσμιος χαρακτήρας τους. Και άλλα κοινά και ομόλογα σημεία μπορεί να βρει κανείς, εάν προσεγγίσει το θέμα με νουν Χριστού. Το βέβαιο είναι μια αναγκαστική κάθαρση που επιβλήθηκε άνωθεν στην ανθρωπότητα: να επαναπροσδιορίσει αξίες ζωής και προτεραιότητες, να έλθουμε πιο κοντά με τον πλησίον μας, να αισθανθούμε τη μηδαμινότητά μας και τη ματαιότητα, τη ρευστότητα και την παροδικότητα των εγκοσμίων. Όλα αυτά οδηγούν στη μετάνοια και στην αναζήτηση του Θεού, τον οποίο εξορίσαμε με τον υλιστικό τρόπο της σκέψης και της τρόπου του βίου μας.

Ένα ακόμη αγιογραφικό στοιχείο που προκύπτει είναι ο εσχατολογικός χαρακτήρας της πανδημίας: έχει οικουμενικό χαρακτήρα και ήδη συζητάμε για την περίπτωση επιβολής παγκόσμιας δικτατορίας, όπως ακριβέστατα προφητεύεται στο βιβλίο της Αποκάλυψης σχετικά με τον Αντίχριστο. Είναι εκπληκτικό πόσο υλοποιήσιμα φαίνονται σήμερα τα γραφόμενα, που κάποτε τα χλευάζαμε σαν ζηλωτικές ανυπόστατες φαντασιώσεις. Το πείραμα της δυνατότητας να γονατισθεί και να χειραγωγηθεί μια ολόκληρη ανθρωπότητα δεν είναι πλέον σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Η καχυποψία περί αοράτων κέντρων πίσω από τη διαχείριση του αόρατου εχθρού (όπως ονομάσανε τον covid 19) ολοένα και διευρύνεται. Η Γραφή, εξάλλου, μάς ενημερώνει για το μυστήριο της ανομίας που ήδη ενεργείται (Β΄ Θεσ. 2,7). Έπειτα, ο λοιμός είναι ένα φαινόμενο επανερχόμενο κυκλικά στην ιστορία, το οποίο προεικονίζει το τέλος, σύμφωνα και με τα ίδια τα λόγια του Κυρίου (Ματθ. 24, 6-8).

Πλείστοι χριστιανοί ταράχτηκαν, αγχώθηκαν και αισθάνθηκαν διωκόμενοι και προσβεβλημένοι από τα μέτρα περιορισμού της λατρείας. Εν μέρει έχουν δίκιο. Ο αληθινός χριστιανός, όμως, δεν έχει να φοβάται ποτέ και τίποτε, ει μη μόνον τον ίδιο τον Θεό. Ο νικητής είναι ήδη ο Χριστός και η Εκκλησία Του. Αυτό δεν πρέπει να λησμονείται ποτέ!  Καθαίρεσε τον διάβολο, νίκησε τον θάνατο και έφερε την ανάσταση και την αιώνια θέωση του ανθρώπου. Οι δυνατοί, οι παντοδύναμοι επί το ορθότερον, εν προκειμένω είναι ο Χριστός και η Εκκλησία. Θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε τα «χτυπήματα» κατά της Εκκλησίας ωσάν ένα νήπιο (: ο κόσμος μακράν του Θεού), που πολλές φορές τσαντίζεται και χειροδικεί, όσο δύναται, κατά του πατέρα του. Με το μειδίαμα της αγάπης και μόνο ο Θεός Πατέρας μπορεί να δει και να αισθανθεί αυτήν την ανεπαίσθητη ισχύ του μικρού του παιδιού. Έτσι και εμείς οι χριστιανοί ας βλέπουμε τις επιθέσεις εναντίον μας, τους διωγμούς πάσης φύσεως μέσα στην ιστορική πορεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Τα Ορθόδοξα κράτη και οι Εκκλησίες τους φάνηκαν εν πολλοίς κατώτερες των περιστάσεων, αναφορικά με τον τρόπο αντίδρασης και διαχείρισης της πανδημίας και των συνεπομένων της. Μια, θα έλεγα, διεσπασμένη και αποδυναμωμένη παγκοσμίως Ορθοδοξία, η οποία φαίνεται τραγικά εκκοσμικευμένη και υποτεταγμένη στις επιταγές εκάστου Καίσαρα (: πολιτικής εξουσίας). Και η Ελλάδα μας, δυστυχώς, Ορθόδοξο κράτος από γεννησιμιού της, φάνηκε πόσο «ανορθόδοξη» είναι, τόσο με τα αυστηρά μέτρα κατά της λατρείας, όσο και με την ποινική δίωξη προσφάτως της θρησκευτικής ελευθερίας στα πρόσωπα ανώτερων και κατώτερων κληρικών. Οι Νεοέλληνες χριστιανοί, ισχνή μειοψηφία, απαγορεύεται να κοινωνούν. Οι πολλοί απιστούν και χλευάζουν το Μυστήριο αυτό, μάλιστα και καταγγέλλουν τους συμπολίτες τους, σε περίπτωση που κάποιοι σπάνε έστω και επ’ ελάχιστον τη «θρησκευτική καραντίνα»…

Εκείνο που θα μείνει μετά την πανδημία, όπως εύστοχα παρατήρησε ορθόδοξος θεολόγος, θα είναι η για πρώτη φορά στην ιστορία αντιμετώπιση των κρίσεων χωρίς τη συνδρομή του Θεού μέσω της καταφυγής στις Εκκλησίες. Παλαιότερα οι λιτανείες, οι παρακλήσεις, τα ευχέλαια και οι Θείες Λειτουργίες ήταν τα πνευματικά αντισώματα που θεράπευαν και παρηγορούσαν τους πιστούς. Σήμερα, η ανθρωπότητα καθαιρεί και επίσημα την αυθεντία και ηγεμονία του Θεού, υψώνοντας στη θέση Του νέες θεότητες: την ιατρική, την επιστήμη, την τεχνολογία κ.ά συναφή. Ο παραγκωνισμός του Θεού, δυστυχώς, φαίνεται να βρίσκει συνηγόρους και τις χλιαρές αντιδράσεις των πιστών και των εκκλησιαστικών ηγετών, οι οποίοι με τον δικό τους έμμεσο και άμεσο τρόπο συστρατεύονται σε έναν κοινό αγώνα εξορίας του Θεού από τη ζωή της σημερινής οικουμένης.

Θα περάσει και τούτη η λοιμική νόσος, όπως παρήλθαν και όλες οι συγγενείς της στο παρελθόν. Η ανθρωπότητα, αποκαθαρμένη κάπως όπως μετά τον κατακλυσμό επί Νώε, θα επανέλθει στην «κανονικότητά» της, δηλαδή στην αμαρτία, δηλαδή «επί το ίδιον εξέραμα» (Β΄Πετρ. 2,22). Θα λησμονήσει τη μικρότητα και την πολυεπίπεδη ασθένειά της, μαζί με αυτές δε και τον ίδιο τον Θεό. Έναν Θεό που έβαλε στο περιθώριο από τον Διαφωτισμό και μετά με γεωμετρικό τρόπο αύξησης του φαινομένου. Έναν Θεό που φαντάζεται, που νομίζει εν τη πλάνη της πως δεν Τον χρειάζεται. Αυτός, όμως, δεν θα παύει να πιστεύει στον άνθρωπο και να τον καλεί σε μετάνοια μέχρι την τελευταία στιγμή, με ποικίλους τρόπους τής εν αγάπη παιδαγωγικής Του ανεξιχνίαστης πρόνοιας.