Η ουκρανική αυτοκεφαλία και το πρόβλημα της συνοδικότητος

Του Κώστα Νούση,

Φιλολόγου - Θεολόγου, M.Th.

Σε κάθε πρόβλημα φταίνε όλοι κατά κάποιο ποσοστό. Η μοναδική σχέση στην οποία τα προβλήματα και η αιτία του κακού βαρύνει μονάχα και αποκλειστικά εμάς είναι αυτή με τον Θεό. Οπότε, λοιπόν, αρχίζουμε να παίζουμε με τα ποσοστά. Και πάλι όμως, όταν αναφερόμαστε σε ένα εκκλησιαστικό πρόβλημα, θα πρέπει φύσει να θεωρούμαστε όλοι συνυπεύθυνοι – εν γαρ σώμα εσμέν - στα κακώς κείμενα και μάλιστα οι «πνευματικότεροι» σηκώνουν και το μεγαλύτερο μερίδιο της ευθύνης, άσχετα με το να φταίνε πραγματικά ή όχι.

Με τις προϋποθετικές αυτές διευκρινίσεις μπορούμε να ξαναδούμε, όσο πιο αντικειμενικά γίνεται, για μια ακόμη φορά το ζήτημα της ουκρανικής αυτοκεφαλίας. Προτείνω μάλιστα ανεπιφύλακτα το τελευταίο τεύχος του περ. Σύναξη με θέμα «Η συνοδικότητα στο επίκεντρο» που φιλοξενεί ενδιαφέροντα άρθρα για το επίμαχο ζήτημα. Και κυρίως εντοπίζει το πρόβλημα των Ορθοδόξων στον εθνοφυλετισμό και στη χαμένη συνοδικότητα. Ας δούμε λοιπόν τα γεγονότα και τα εκκλησιολογικά δεδομένα ως έχουν μέχρι στιγμής, χωρίς ιδιαίτερα και περιττά σχόλια:

1.       Οι Ρώσοι εδώ και αιώνες δεν σεβάστηκαν τον Πατριαρχικό Τόμο με τον οποίο εκχωρήθηκε επιτροπικώς η διοίκηση της Ουκρανίας στη Μόσχα. Τουναντίον, η τελευταία έκανε το παν και πίεσε, ώστε να περιέλθει εξ ολοκλήρου στη δικαιοδοσία της. Και ερωτώ: για ποιον έτερο λόγο, ει μη κυρίως εθνοφυλετικό και επεκτατικό;

2.       Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ζήτησε εδώ και χρόνια να επιληφθεί του θέματος η Ρωσική Εκκλησία. Αυτή όμως κώφευε και κωλυσιεργούσε. Ταυτόχρονα δε, η Κων/πολη έκανε τα στραβά μάτια και αναγνώριζε την «οικονομική» διοίκηση της περιφέρειας αυτής από τον Μόσχας.

3.       Στην Πανορθόδοξη Σύνοδο της Κρήτης (2016), ενώ μπορούσαν να ασχοληθούν με το πρόβλημα της Αυτοκεφαλίας εν γένει, οι Ορθόδοξες Εκκλησίες το παρέπεμψαν στις καλένδες. Μάλιστα οι Ρώσοι απείχαν παντελώς από αυτήν τη Σύνοδο, χωρίς κανένα ιδιαίτερο και σοβαρό λόγο, ενώ είχαν προ ημερών δεσμευθεί για την εκεί παρουσία τους!

4.       Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κάνει μια τελευταία έκκληση στους Ρώσους να λύσουν από κοινού το πρόβλημα. Και πάλι οι Ρώσοι αγρόν ηγόρασαν…

5.       Ο Πατριάρχης Κων/πόλεως αναγκάζεται να κάνει και πάλι «οικονομική χρήση» του δικαιώματός του να χορηγεί αυτοκεφαλία σε Επισκοπές, κάτι που συμβαίνει εδώ και δυο αιώνες περίπου με τη σιωπηρή συναίνεση απάντων, άχρι της κανονικής χορήγησης από μέλλουσα συγκληθήναι Οικουμενική ή Πανορθόδοξη Σύνοδο (πολύ καλή εν προκειμένω η πρόσφατη εισήγηση του Ναυπάκτου Ιεροθέου προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος).

6.       Μετά τη χορήγηση της αυτοκεφαλίας στους Ουκρανούς, οι Ρώσοι παύουν άμεσα την εκκλησιαστική κοινωνία με το Φανάρι, αμφισβητούν ανοιχτά τον θεσμό του Πρώτου και επιδίδονται σε διπλωματικό αγώνα σπίλωσης του Οικουμενικού Θρόνου και αποδοχής ως ορθών των δικών τους θέσεων.

7.       Επίσης οι Ρώσοι προβαίνουν άμεσα στην ίδρυση νέων επισκοπών σε ξένη δικαιοδοσία, όπως π.χ. σε αυτήν της Μητρόπολης Κορέας και σε άλλες αντικανονικές σχετικές ενέργειες ανά την οικουμένη.

8.       Το Πατριαρχείο Κων/πόλεως συνεχίζει να μνημονεύει στα Δίπτυχα τους Ρώσους.

9.       Καμιά Ορθόδοξη Επισκοπή ανά τον κόσμο δεν παύει να έχει κοινωνία με το Φανάρι ή και με τους Ρώσους.

10.   Ήδη Επίσκοποι της νέας αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας συλλειτούργησαν με αγιορείτες πατέρες και Ορθόδοξοι Επίσκοποι άλλων Επαρχιών τούς μνημόνευσαν επίσημα σε θείες Λειτουργίες.

11.   Ο Πρώτος μεταξύ ίσων, δηλαδή ο Οικουμενικός Πατριάρχης, δεν έχει απλά συντονιστικό ρόλο, αλλά έχει αυξημένες ευθύνες για την ενότητα των απανταχού Ορθοδόξων. Και αυτά βάσει κανόνων Οικουμενικών Συνόδων (κυρίως της Τέταρτης).

12.   Κάθε Επισκοπή είναι κατ’ ουσίαν αυτοκέφαλη και ανεξάρτητη διοικητικά. Μόνη κεφαλή της είναι στην πραγματικότητα ο ίδιος ο Χριστός - και εις τύπον και τόπον αυτού ο κανονικώς χειροτονηθείς Επίσκοπός της.

13.   Τώρα προς επίλυση του ουκρανικού κόπτονται και μιλούν για σύγκληση πανορθόδοξης συνόδου ακόμη και μερικοί απόντες από το Κολυμπάρι.

Με βάση αυτά τα λίγα δεδομένα ο καθένας – γνωρίζοντας στοιχειωδώς εκκλησιαστική ιστορία και κανονικό δίκαιο - μπορεί άνετα να εξάγει τα συμπεράσματά του. «Λάθη» μπορούμε φυσικά να δούμε και στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, όπως η «αιφνίδια» αναγνώριση της ουκρανικής αυτοκεφαλίας μετά από είκοσι περίπου χρόνια της σχετικής αίτησης των Ουκρανών και η βεβιασμένη – τινί τρόπω – αποκατάσταση των εν Ουκρανία σχισματικών Ορθοδόξων. "Ο ίσα πρεσβεία έχων με τον Ρώμης Πατριάρχης της Κων/πολης δεν καθίσταται σε καμιά περίπτωση δεύτερος Πάπας ex oficcio" και στο θέμα της αποκατάστασης των σχισματικών πρέπει να γίνουν περαιτέρω ενέργειες και να δοθούν πληρέστερες διευκρινίσεις. Προέχει και προηγείται εξάπαντος η συνοδικότητα. Αυτή λείπει, όπως περίτρανα αποδείχτηκε στη Σύνοδο της Κρήτης το 2016. Και όλα θα «τελειωθούν» σε μέλλουσα Οικουμενική ή Πανορθόδοξη Σύνοδο. Το «αποφασίζομεν και διατάσσομεν» δεν ισχύει ούτε σε κοσμικά καθεστώτα, πολλώ δε μάλλον στα εκκλησιαστικά πράγματα και δρώμενα. Αν πάντως μιλούσαμε με ποδοσφαιρικούς όρους, τις περισσότερες κίτρινες, να μην πω και κόκκινες, τις παίρνουν οι Ρώσοι αδελφοί μας.

Θα ήθελα, κατακλείοντας, να κάνω μια ακόμη ουσιαστική, εκκλησιολογικού χαρακτήρος, υπογράμμιση, ατενίζοντας κυρίως προς τους μαχόμενους εν Ελλάδι «αντοιικουμενιστές». Μιλάνε για αντικανικότητα στις ενέργειες του Πατριαρχείου και δη στην αποκατάσταση «αχειροτονήτων» σχισματικών κληρικών της Ουκρανίας. Απορία: οι πλείστοι εξ αυτών των «αντιοικουμενιστών» είναι κληρικοί Επισκόπων, οι οποίοι κοινωνούν με το Φανάρι. Άραγε «εμολύνθησαν» και οι ίδιοι; Και πώς μιλάνε τόσο χαλαρά, αν αισθάνονται όντες μεμολυσμένοι;

Η Μεγάλη Εβδομάδα έχει πολλά αναγνώσματα ευαγγελικά. Σε αυτό του όρθρου της Μ. Τρίτης λέει κάπου ότι μεταξύ ημών (των χριστιανών) δεν υπάρχουν άρχοντες και αρχόμενοι, καθηγητές και μαθητές. Ένας ο καθηγητής, ένας ο ραββί, ο Ιησούς Χριστός. Όλοι οι άλλοι είμαστε απλώς αδέρφια μεταξύ μας. Αυτό, τουλάχιστον, μας δίδαξε ο Κύριος. Ας συμπεριφερθούμε, επιτέλους, ανάλογα, ως αδερφοί και όχι σαν κοσμικοί διεκδικητές εξουσιών, δικαιωμάτων και αξιωμάτων, πράγμα που και πάλι κατήγγειλε απερίφραστα ο ίδιος ο Κύριος (Mαρκ. 9:35).

Κ.Ν.

Μ.Τρίτη, 23/4/2019

Λάρισα