Σούμπουρου, Γεωργίου, Ι., "Ηθικά παράλληλα στους αββάδες του Γεροντικού. Η παιδαγωγία της ερήμου", Θεσσαλονίκη, 2017, σσ. 140.

Του Κώστα Νούση,

Φιλολόγου - Θεολόγου (M.Th.)

Όποιος εντρυφά στη μελέτη του ευαγγελικού λόγου αληθινά και όχι με ιδεοληψίες ή άλλα προφορεμένα γυαλιά, δεν μπορεί παρά να σταθεί ενεός μπροστά στο εκπληκτικά παράδοξο μυστήριο της χριστιανικής ηθικής: μιας ηθικής ανατρεπτικής και αναιρετικής σε πολλά σημεία της κοινής, εθιμικής και ορθολογικής ηθικής των (δυτικών περισσότερο) ιστορικών ανθρώπινων κοινοτήτων.

Πραγματικά, πού είναι η ηθική και η «δικαιοσύνη» μέσα στο Ευαγγέλιο και στους βίους των χριστιανών αγίων και ασκητών; Στον άσωτο υιό που έγινε δεκτός παρά τις ασωτίες του και μάλιστα τιμηθείς με τον μόσχο τον σιτευτό και την πανηγυρική υποδοχή από τον πονεμένο και προσβεβλημένο πατέρα; Να μιλήσουμε για τον εργάτη της ενδεκάτης ώρας που έλαβε ίδιο μισθό με αυτόν της πρώτης; Ο ηθικός, ευσεβής κατά τύπον και νομοταγής Φαρισαίος ή ο αμαρτωλός τελώνης; Αμ ο ληστής επί του σταυρού; Από όπου και να πιάσεις το Ευαγγέλιο, «σκανδαλίζεσαι». Το ίδιο και με πλείστα όσα περιστατικά ανθρώπων αμαρτωλών και «σαλών» που αγίασαν και θαυματούργησαν εν ζωή ακόμη, παρά τις φοβερές, ενίοτε, αστοχίες τους.

Όλα αυτά έρχεται να μας τα προβάλλει με έναν καινό τρόπο το βιβλίο του αγαπητού φίλου και συναδέλφου από τη Θεσσαλονίκη Γ. Σούμπουρου. Μακριά από ευσεβισμούς και γλυκανάλατες συναισθηματικές προσεγγίσεις, προσπαθεί να καταδείξει το «άηθες» ήθος των ασκητών, όπως αυτό καταφαίνεται μέσα από τις σελίδες των αρχαίων Γεροντικών.

Σε ένα ευσύνοπτο πόνημα 140 περίπου σελίδων, προσπαθεί να μας υπομνήσει την αρχοντιά του αυθεντικού ήθους των πρώτων χριστιανών, που εμπνέονταν όχι από θεωρίες, ιδεολογήματα και ευσεβιστικές αιρετικολογίες που παρεισέφρησαν στη ζωή των χριστιανών ανά τους αιώνες, αλλοιώνοντας το ορθόδοξο ήθος, αλλά από τη ζωή και το παράδειγμα του Χριστού και των Αγίων του, που βίωναν το θεανθρώπινο ήθος μέσα στις δύσκολες συνθήκες των μεσανατολικών ερήμων.

Συνέλεξε περιστατικά που δεν έχουμε προσέξει όσο θα έπρεπε, ίσως και καθόλου. Αναλύοντάς τα συνοπτικά και με βάση την ασκητική παράδοση των Ορθοδόξων, τα αφήνει περισσότερο να μιλήσουν από μόνα τους και να μας εκπλήξουν ευχάριστα, χορηγώντας μας μια ανακουφιστική δροσιά ελευθερίας μέσα στον πνιγηρό ηθικισμό, στην ατμόσφαιρα του οποίου μεγαλώσαμε σχεδόν όλοι, βιώνοντάς τον ακόμη και στους χώρους των εκκλησιαστικών ενοριών, των θρησκευτικών οργανώσεων, ίσως πιο σπάνια και σε μοναστικές αδελφότητες.

Μέσα από το βιβλίο αναδείχνεται το ορθόδοξο ήθος, που δεν εδράζεται σε κώδικες και κανονισμούς, αλλά στον καινό τρόπο ζωής, όπως αυτός βιώνεται μέσα στην Εκκλησία του Χριστού με τον αδιάλειπτο φωτισμό του Αγίου Πνεύματος. Δεν θα βρούμε εδώ συνταγές ηθικές, αλλά εξαιρετικά παραδείγματα χριστιανικού ήθους, το οποίο σαρκώνεται περιληπτικά στις λέξεις αγάπη, ταπείνωση, συγχώρηση, ανοχή, ευσπλαχνία, έλεος και μάλιστα ιστορικά και από συγκεκριμένα πρόσωπα αγιασμένων ανδρών και γυναικών και όχι αφηρημένα και πλατωνικά σε κάποιον χώρο ευσεβών, πλην ουτοπικών πόθων. Δεν έχει σημασία η επιλογή τόσο, όσο η αγαθή πρόθεση και η φωτισμένη προαίρεση από τη Χάρη του Θεού. Στα περιστατικά του μικρού αυτού βιβλίου παίρνουμε βαθιές ανάσες πνευματικής λευτεριάς, μακριά από υποκρισίες, ηθικιστικά κηρύγματα, ταπεινολογίες και ταπεινοσχημίες, ευσεβιστικές προσποιήσεις και θεατρινισμούς αγιότητας, χωρίς οντολογικό αντίκρισμα στη γνήσια πνευματικότητα της εν Χριστώ ζωής.

Η πτώση και η αμαρτία δεν οδηγούν στην απόγνωση. Όπως λέει και ο συγγραφέας, «στον αγώνα για τη διάσωση της αληθινής σχέσης με τον Θεό σημαντικό ρόλο παίζει η έμμονη αγκίστρωση πάνω του με βεβαιότητα και ευαισθησία. Στον πειρασμό, όσο δυνατός κι αν μαίνεται, ακόμη κι όταν η πτώση είναι ορατή και άφευκτη, δεν παύουμε να είμαστε παιδιά του Θεού». Η ελπίδα, η αισιοδοξία, η χαρούμενη άσκηση στην υπακοή, η ελευθερία και ο σεβασμός εκάστου προσώπου με τις όποιες ιδιαιτερότητές του, ο εμπνευσμένος μοναχικός βίος, είναι μερικά από τα ορθόδοξα μηνύματα που αβίαστα κομίζει το βιβλίο στην ψυχή του αναγνώστη.

Ευχόμαστε από καρδίας η πρώτη αυτή – και πρωτότυπη εν πολλοίς – προσπάθεια του κ. Γ. Σούμπουρου να έχει την προσδοκώμενη από όλους μας συνέχεια. Καλοτάξιδο, λοιπόν, χωρίς πολλά ψευδοπαινέματα, όπως μας διδάσκει και η «παράλληλη» ηθική των αββάδων του Γεροντικού!