Η διδασκαλία της Ιστορίας στη Β/θμια Εκπαίδευση

Του Νικολάου Παύλου,

Διευθυντή του 14ου Γυμνασίου Λάρισας

Τον τελευταίο καιρό έχει ανοίξει ένας διάλογος, κυρίως στο διαδίκτυο, που αφορά τη διδασκαλία του  μαθήματος  της Ιστορίας στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μέχρι τώρα θεωρούνταν αυτονόητο για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα πως η Ιστορία ανήκε δικαιωματικά στον κλάδο των Φιλολόγων. Όπως όμως τονίζεται σε επιστολή αδιόριστων φιλολόγων το μάθημα δίνεται ως δεύτερη ανάθεση σε άλλες ειδικότητες. Όσοι γνωρίζουν τη σχολική πραγματικότητα θα καταλάβουν πως αυτές  είναι οι Θεολόγοι και οι καθηγητές που διδάσκουν ξενόγλωσσα μαθήματα.  Ο  λόγος είναι η ανάγκη να συμπληρώσουν το υποχρεωτικό ωράριό τους, γιατί αυτό δε μπορεί να γίνει με τα μαθήματα πρώτης ανάθεσής τους (Θρησκευτικά και ξένες γλώσσες) .

Με μία πρώτη ματιά αυτό δε φαίνεται να αποτελεί παιδαγωγικό πρόβλημα αν σκεφτεί κάποιος πως η Δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν παρέχει εξειδικευμένες γνώσεις, αλλά ένα σύνολο βασικών αρχών από όλα σχεδόν τα επιστημονικά πεδία, ώστε ο μαθητής να μπορέσει να αποκτήσει απαραίτητα εφόδια που θα του χρησιμεύσουν για να αποκτήσει ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Κάτω λοιπόν από αυτή την προοπτική, οι προερχόμενοι από καθηγητικές θεωρητικές σχολές (Θεολόγοι, Ξενόγλωσσοι κ.α.) μπορούν να διδάξουν ιστορία, αφού και στις σχολές τους έχουν λάβει ένα ποσοστό σχετικών γνώσεων (άσχετα αν αυτές δεν είναι καθαρά ιστορικές, αλλά στοχεύουν να βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση του αντικειμένου που θεραπεύει η επιστήμη τους), και έχουν την απαραίτητη παιδαγωγική πείρα για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις διδακτικές ανάγκες ενός ιστορικού μαθήματος στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Αλλά και καθηγητές που υπάγονται στον κλάδο των Φιλολόγων και έχουν αποκτήσει άλλη ειδίκευση (π.χ. απόφοιτοι τμημάτων Ψυχολογίας, Φιλοσοφίας κ.α.), διδάσκουν Ιστορία ως πρώτη ανάθεση, με την ίδια λογική. Αυτή η πρακτική θεωρείται πλέον αυτονόητη, και η Ιστορία θεωρείται «φιλολογικό μάθημα», αφού αποτελεί και κατεύθυνση πολλών πανεπιστημιακών Φιλολογικών Σχολών.

Αυτή όμως η αντίληψη δε μπορεί να αφορά τη σημερινή εποχή, αλλά προέρχεται, όπως έχει τονιστεί από διακεκριμένο έλληνα ιστορικό, από το παρωχημένο πνεύμα του ελληνικού 19^ου αι. που έβλεπε την ιστορία ως παρακλάδι της φιλολογίας. Η Ιστορία όμως είναι κοινωνική επιστήμη, και ως τέτοια πρέπει να διδάσκεται !

Το ιδανικό λοιπόν θα ήταν να δημιουργηθεί ξεχωριστός κλάδος ιστορικών (που δε θα ανήκε βέβαια στον καθηγητικό κλάδο των Φιλολόγων), ο οποίος  θα αναλάμβανε τη διδασκαλία του μαθήματος στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Με τις εξειδικευμένες γνώσεις που θα διέθετε ο ιστορικός, με την πρόσβαση στη βιβλιογραφία και την ορθή χρήση των πηγών θα βοηθούσε τους μαθητές να κατανοήσουν το παρελθόν, να αποκτήσουν τις κατάλληλες γνώσεις για να ερμηνεύσουν την πραγματικότητα και να αποκτήσουν κριτική σκέψη.

Όμως αυτή η προοπτική φαίνεται να σκοντάφτει σε πρακτικές πλευρές της σχολικής πραγματικότητας. Για παράδειγμα θα μπορούσε ένας ιστορικός να συμπληρώνει το ωράριό του μόνο με τη διδασκαλία της ιστορίας ή θα αναγκάζονταν να ζητήσει τη διδασκαλία και άλλων μαθημάτων, οπότε και αυτός θα έμπαινε στη διαδικασία για τους θεολόγους και ξενόγλωσσους που αναφέρθηκε προηγουμένως; Ταυτόχρονα δε πρέπει να λησμονείται και η διαθεματικότητα που αποτελεί βασική φιλοσοφία της σημερινής σχολικής ζωής και χρωματίζει όλες τις πτυχές του ωρολογίου προγράμματος.

Αυτό που θα χρησίμευε αρκετά στην παρούσα φάση ενδεχομένως να είναι η παρακολούθηση σεμιναρίων από καθηγητές που δεν έχουν τελειώσει ιστορικό τμήμα και τους ανατίθεται η διδασκαλία της ιστορίας. Αν και αυτή η πρόταση μπορεί να έχει γενικό χαρακτήρα και να αφορά όλα τα μαθήματα δεύτερης ανάθεσης, θα βοηθούσε να αναδειχτεί στην προκειμένη περίπτωση η ιστορικότητα, να απομονώσει ψευδεπίγραφα ιστορικά μοντέλα,  και θα οδηγούσε στην απομάκρυνση δασκαλοκεντρικών πρακτικών διδασκαλίας που οδηγούν σε μία στείρα απομνημόνευση.

Βεβαίως, δε χρειάζεται να τονιστεί και πάλι πως η ιστορία είναι υπόθεση των ιστορικών. Εφόσον λοιπόν στη σχολική  μονάδα υπάρχει απόφοιτος ιστορικού τμήματος θα πρέπει  δικαιωματικά να προηγείται των υπόλοιπων στη διδασκαλία του μαθήματος . Εντούτοις, όταν ανατεθεί σε άλλους, για την εύρυθμη λειτουργία του σχολικού προγράμματος,  είναι απαραίτητο να υπάρχει η αγάπη για την ιστορία. Και είναι σίγουρο πως το μάθημα θα του  την ξεπληρώσει, αφού όπως γράφει ο Ευριπίδης «Όλβιος όστις ιστορίης έσχε μάθησιν» (είναι ευτυχής όποιος γνωρίζει ιστορία)!

Πηγή: "Θεολόγοι του μαυροπίνακα"