ΘΕΟΛΟΓΙΑ, το νέο τεύχος (τ. 82, 3ο / 2012)

Κυκλοφόρησε τὸ νέο τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ «Θεολογία» (τόμος 83, τεῦχος 3, Ἰούλιος-Σεπτέμβριος 2012), τὸ ὁποῖο περιλαμβάνει ἄρθρα ποικίλης ὕλης. Στό «Προλογικό», μὲ τίτλο «Γιὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ καὶ τὸ θεολογικό του ἔργο», ὁ Σταῦρος Γιαγκάζογλου δίνει μιὰ σύντομη ἀλλὰ περιεκτικὴ ἐπισκόπηση τοῦ θεολογικοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ. Στὸ πρῶτο ἄρθρο «The Reception of Palamas in the West Today», ὁ Norman Russell προσφέρει μιὰ ἀναλυτικὴ ἐπισκόπηση τῆς πλούσιας θεολογικῆς ἔρευνας καὶ τῆς ἰδιάζουσας στάσης τῆς σύγχρονης δυτικῆς θεολογίας ἀπέναντι στὸν Γρηγόριο Παλαμᾶ καὶ τὴ σκέψη του. 

Ὁ Σταῦρος Γιαγκάζογλου στὸ ἑπόμενο κείμενο «Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς καὶ ἡ νεώτερη δυτικὴ θεολογία» μὲ ἀφορμὴ τὸ ἄρθρο τοῦ Russell ἀποπειρᾶται μιὰ διευρυμένη ἱστορικὴ περιγραφὴ τῆς ἐπιφυλακτικῆς στάσης τῆς δυτικῆς θεολογίας ἔναντι τοῦ Γρηγορίου Παλαμᾶ (ἤδη ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς Τουρκοκρατίας, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴ σχολὴ τοῦ M. Jugie μέχρι σήμερα), τῆς συμβολῆς τῆς νεώτερης ὀρθόδοξης σκέψης (V. Lossky, J. Meyendorff, κ.ἄ.), καθὼς ἐπίσης καὶ τὴ θετικὴ στροφὴ τῶν σύχρονων παλαμικῶν σπουδῶν στὴ Δύση. Ἡ Ivana Noble μὲ τὸ ἄρθρο της «The Reception of Palamas in the West today: A response to Norman Russell» μὲ ἀφορμὴ καὶ πάλι τὸ κείμενο τοῦ Russell ἐπιχειρεῖ νὰ ἀναδείξει τὴ σημασία τῆς βιωματικῆς προσέγγισης τῆς θεολογικῆς διδασκαλίας τοῦ Γρηγορίου Παλαμᾶ καὶ νὰ ὑπερασπιστεῖ θεολογικὰ τὸν Ἡσυχασμὸ μέσῳ μιᾶς κριτικῆς τῆς μεταφυσικῆς, ἐπισημαίνοντας στὸ τέλος τὴν κεντρικὴ σημασία τῆς διάκρισης οὐσίας-ἐνεργειῶν στὸν Θεό. 

Ὁ Καθηγητὴς Γεώργιος Μαντζαρίδης  στὸ κείμενό του «Ἡ ἁπλότητα τοῦ Θεοῦ κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ» μὲ ἀφορμὴ τὴ διαμάχη τοῦ Παλαμᾶ μὲ τοὺς ἀντι-ἡσυχαστὲς ἀναδεικνύει τὴ σημασία τῆς σχετικῆς διδασκαλίας γιὰ τὴν ἁπλότητα τοῦ Θεοῦ στὸν Παλαμᾶ. Στὴ συνέχεια ὁ Ettore Perrella, ὁ ἐκδότης τῶν ἔργων τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ στὴν ἰταλικἠ γλώσσα, στὸ κείμενό του «Ὁ Γρηγόριος Παλαμᾶς καὶ ἡ Δύση» ἐξετάζει τοὺς λόγους ποὺ ἡ σκέψη τοῦ Παλαμᾶ ἔχει παραμείνει ἄγνωστη ἢ ἔχει κατὰ βάση παρερμηνευθεῖ στὴ Δύση, τονίζοντας πόσο γόνιμη θὰ ἦταν μεταξὺ ἄλλων, π.χ. γιὰ τὸ φιλοσοφικὸ ζήτημα τῆς σχέσης λογικῆς-ἠθικῆς ἡ παρακαταθήκη τοῦ ἡσυχαστῆ θεολόγου. Στὸ ἄρθρο μὲ τίτλο «”Ἡ ὁμορφιὰ θὰ σώσει τὸν κόσμο”: ἡ διαμόρφωση τῆς βυζαντινῆς πνευματικότητας», ὁ π. A. Louth ἐξετάζει ὁρισμένα βασικὰ γνωρίσματα τῆς βυζαντινῆς πνευματικότητας βάσει τοῦ ἔργου τοῦ Διονυσίου Ἀρεοπαγίτη, τοῦ Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ καὶ τοῦ Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ. Ὁ Καθηγητὴς Χρῆστος Οἰκονόμου στὸ ἑπόμενο μελέτημα μὲ τίτλο «Ἡ Πνευματολογία τοῦ κατὰ Ἰωάννην εὐαγγελίου» μέσῳ μιᾶς ἱστορικο-θεολογικῆς προσέγγισης τοῦ Δ’ Εὐαγγελίου διερευνᾶ ἀρχικὰ τὴ σχέση Πνεύματος, Χριστοῦ καὶ ἐσχάτων, καὶ στὴ συνέχεια τὴ σχέση Παρακλήτου-Χριστοῦ καὶ μαθητῶν-Ἐκκλησίας. Ὁ Καθηγητὴς π. Γρηγόριος Παπαθωμᾶς στὸ πρῶτο μέρος τοῦ ἄρθρου του «Ἡ συνοδικὴ καταδίκη στὸν 19^ο αἰ. τῆς ἐκκλησιακῆς συνεδαφικότητας τῶν Ἐκκλησιῶν Ρώμης (1848) καὶ Βουλγαρίας (1872), καὶ οἱ ἀπορροές της στὴν ἐξέλιξη τοῦ Ρωμαϊκοῦ Πρωτείου (1870 κ.έ) καὶ τῆς Ὀρθοδόξου “Διασπορᾶς” (1920 κ.ἑ.)» ἀποπειρᾶται μιὰ σύντομη ἱστορικο-κανονικὴ ἐξέταση τῶν κανονικῶν κριτηρίων ποὺ υἱοθετήθηκαν καὶ λειτούργησαν στὴ συνοδικὴ ἀντιμετώπιση δύο κρίσιμων ζητημάτων, αὐτὸ τῆς ἐπανίδρυσης τοῦ Λατινικοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων καὶ τῆς γέννησης τοῦ φαινομένου τοῦ ἐκκλησιολογικοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ. Ὁ Ἐπίσκοπος Ἀβύδου Κύριλλος στὸ ἄρθρο του «John Hick: Ἡ “κοπερνίκεια ἐπανάσταση” στὴ θεολογία» ἀποπειρᾶται μιὰ κριτικὴ παρουσίαση τῶν θέσεων τοῦ πλέον σημαντικοῦ ἀπὸ τοὺς εἰσηγητὲς τοῦ θρησκευτικοῦ πλουραλισμοῦ θεολόγου, John Hick, ὁ ὁποῖος προτείνει μιὰ σωτηριολογικὴ διερεύνηση τῶν θρησκειῶν ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ Χριστιανισμοῦ. 

Ὁ π. Θεόδωρος Μεϊμάρης μὲ τὸ κείμενό του «Ἀξιολόγησις καὶ προοπτικαὶ τοῦ 30ετοῦς Διεθνοῦς Θεολογικοῦ Διαλόγου Ὀρθοδόξων καὶ Λουθηρανῶν (1981-2011)» ἀποπειρᾶται μιὰ ἀξιολόγηση τοῦ ἀρχαιότερου διμεροῦς διαλόγου τῆς Ὀρθοδοξίας βάσει τῶν πορισμάτων τῆς Διορθοδόξου Διασκέψεως στὴν Ἀθήνα καὶ τῆς 15^ης Μικτῆς Θεολογικῆς Ἐπιτροπῆς Ὀρθοδόξων καὶ Λουθηρανῶν στὴ Βυττεμβέργη. Ἡ Maria Brun στὸ ἄρθρο της «Ἡ συμβολὴ τοῦ Μητροπολίτου Δαμασκηνοῦ (Παπανδρέου) στοὺς διαχριστιανικοὺς καὶ διαθρησκειακοὺς διαλόγους» παρουσιάζει καὶ ἀξιολογεῖ τὴν πολύπλευρη πολύτιμη συμβολὴ τοῦ ἀείμνηστου Μητροπολίτη Δαμασκηνοῦ ἀπὸ τὴ θέση τοῦ Γραμματέα ἢ τοῦ Συμπροεδρεύοντα στοὺς διαλόγους. Στὸ κείμενο ποὺ ἀκολουθεῖ, μὲ τίτλο «Ὁ Papyrus Vindobonensis Graecus 2325 (“Σπάραγμα τοῦ Fayum”) καὶ ἡ σχέση του μὲ τὰ Εὐαγγέλια τοῦ Κανόνος τῆς Κ.Δ.», ὁ Βασίλειος Τζέρπος, ἀφοῦ ἐξετάσει διάφορα γραμματολογικῆς φύσεως ζητήματα σχετικὰ μὲ τὸ ἐν λόγῳ σπάραγμα παπύρου, παραθέτει τὸ σχετικὸ κείμενο ἐντοπίζοντας τὰ παράλληλα μὲ τὰ κανονικὰ καινοδιαθηκικὰ κείμενα, συμβάλλοντας ἔτσι στὴ σχετικὴ βιβλικὴ ἔρευνα. Ὁ Χριστάκης Εὐσταθίου στὸ ἄρθρο του «Οἱ πρῶτοι ἀνώνυμοι Κύπριοι ἱεραπόστολοι καὶ ἡ συμβολή τους στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἀντιόχειας καὶ τῆς Κύπρου» διερευνᾶ τὸ γενικότερο ἱστορικὸ καὶ θεολογικὸ πλαίσιο πρὶν τὴν ἐμφάνιση τῶν πρώτων ἱεραποστόλων, ἐπισημαίνοντας τὴ σημασία τῆς δράσης τους γιὰ τὴν ἑδραίωση τοῦ χριστιανισμοῦ στὴ Μεγαλόνησο. Ὁ Γεώργιος Κουντούρης στὸ μελέτημά του μὲ τίτλο «Ἀρχιεπίσκοπος Ἀλκίσων, Μητροπολίτης Νικοπόλεως τῆς Παλαιᾶς Ἠπείρου» παρουσιάζει τὴν προσωπικότητα καὶ τὴ δράση ἑνὸς ἀπὸ τοὺς ἐπισκόπους τῆς Παλαιᾶς Ἠπείρου (τέλη 5^ου  - ἀρχὲς 6^ου αἰώνα), ὁ ὁποῖος διαθέτοντας τὸ κατάλληλο θεολογικὸ βάρος ὑπῆρξε ἔνθερμος ὑποστηρικτὴς τῆς Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς Χαλκηδόνας. Στὸ μελέτημα «Χριστιανοὶ τῆς Δύσης στοὺς Ἁγίους Τόπους: Προσκυνηματικὰ θαλάσσια ταξίδια κατὰ τὴν Ὕστερη Ἀρχαιότητα» ὁ Δημήτριος Τσουλκανάκης παρουσιάζει τὰ θαλάσσια ταξίδια τῶν προσκυνητῶν (αἴτια, συνθῆκες καὶ διάρκεια ταξιδιῶν κλπ.), οἱ ὁποῖοι μεταξὺ τοῦ 4^ου καὶ 6^ου αἰώνα ξεκινοῦσαν ἀπὸ τὴ Δύση γιὰ προσκυνηματικὴ ἐπίσκεψη στοὺς Ἁγίους Τόπους. 

Ὁ Σταῦρος Γουλούλης στὴ στήλη «Ἰδιόμελα» μὲ τὸ ἄρθρο του «Ὑπῆρξε ἡ ἑορτὴ τῆς Concordia (5 Φεβ.), ἡμέρα ἐκδόσεως τοῦ “Διατάγματος τοῦ Μεδιολάνου”;» ἐπιχειρεῖ μὲ τὴ χρήση τῶν σχετικῶν ἱστορικῶν πηγῶν καὶ μαρτυριῶν νὰ συμβάλει στὸν προσδιορισμὸ τῆς ἀκριβοῦς ἡμερομηνίας ἐκδόσεως τοῦ περίφημου Διατάγματος τῶν Μεδιολάνων, ἀπὸ τὴν ἔκδοση τοῦ ὁποίου συμπληρώνονται ὁσονούπω 1.700 ἔτη. Τὸ τελευταῖο κείμενο τοῦ τεύχους εἶναι τοῦ Νίκου Ζαχαρόπουλου στὴ στήλη «Παρεμβάσεις», μὲ τίτλο «Θεολογικὲς Σπουδὲς στὴν Κύπρο», ὅπου παρουσιάζεται μὲ συντομία τὸ Τμῆμα Μεταπτυχιακῶν Θεολογικῶν Σπουδῶν τοῦ Πανεπιστημίου “Νεάπολις” στὴν Πάφο. Τὸ τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ συμπληρώνεται μὲ τὶς πλούσιες μόνιμες στῆλες. Τὰ «Θεολογικὰ Χρονικά», ὅπου περιλαμβάνονται ἀναφορὲς σὲ ἐπιστημονικὰ συνέδρια, θεολογικὰ γεγονότα, ἀνακοινωθέντα καὶ πορίσματα συνοδικῶν συνδιασκέψεων, τὰ «Περιοδικὰ Ἀνάλεκτα», ὅπου γίνεται σύντομη ἐπισκόπηση τῶν ἑλληνικῶν καὶ ξένων θεολογικῶν περιοδικῶν, τὸ «Βιβλιοστάσιον», ὅπου δημοσιεύονται βιβλιοκριτικὰ δοκίμια καὶ παρουσιάσεις θεολογικῶν μονογραφιῶν, βιβλίων καὶ λοιπῶν ἐκδόσεων καί, τέλος, τὸ «Ἀναλόγιον», ὅπου δημοσιεύεται ἐνημερωτικὸ δελτίο πρόσφατων θεολογικῶν ἐκδόσεων. Τὸ ἑπόμενο 4ο τεῦχος τῆς Θεολογίας μὲ το δεύτερο μέρος του ἀφιερώματος: «Θεολογία καὶ Οἰκονομία. Προσεγγίσεις στὴ σύγχρονη κρίση» θὰ κυκλοφορήσει τὸν προσεχῆ Ἰανουάριο.