ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
"Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 1967-1974.
Ιστορική και νομοκανονική προσέγγιση",
Εκδ. Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη, 2017,
ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ
ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ "ΘΕΟΛΟΓΙΑ",
ΣΕ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ - ΘΕΟΛΟΓΟΥ (M.Th.) κ. ΚΩΣΤΑ ΝΟΥΣΗ
Ἡ
ἱστορία δέν εἶναι γραμμένη ἀπό καί γιά κοκκινοσκουφίτσες, θά λέγαμε παραφράζοντας
ἐλαφρῶς τά λόγια του μεγάλου σύγχρονου δογματολόγου Νίκ Ματσούκα, δασκάλου στό
Α.Π.Θ. τοῦ συγγραφέα τοῦ βιβλίου πού παρουσιάζουμε, τοῦ Χαράλαμπου Ἀνδρεόπουλου,
Δρος Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας τοῦ Α.Π.Θ. καί μάχιμου θεολόγου στή Μέση Ἐκπαίδευση.
Καί ἡ ἱστορία, ἀκόμη καί ἡ ἐκκλησιαστική, εἶναι συνήθως προκλητική ἕως
σκανδαλιστική. Τό ἀξιοσημείωτο ἀναφορικά μέ τόν συγγραφέα τοῦ ἐν λόγῳ πονήματος
εἶναι ὅτι ὁ Λαρισαῖος θεολόγος, ἔχοντας περάσει καί ἀπό τόν χῶρο τῆς μάχιμης
δημοσιογραφίας καί ζώντας καί ἀπό τό μετερίζι αὐτῆς τά γεγονότα τοῦ πρόσφατου «ἐκκλησιαστικοῦ»
(1990-1996), σέ συνδυασμό καί μέ τά εὐρύτερα ἐνδιαφέροντά του γιά τή νεώτερη ἐκκλησιαστική
ἱστορία, ἀποφάσισε νά ἀγγίξει ἕνα ἀρκετά ἐπώδυνο θέμα: αὐτό τῶν σχέσεων Ἐκκλησίας
καί Πολιτείας στά πέτρινα χρόνια τῆς τελευταίας δικτατορίας στήν Ἑλλάδα. Καί ἡ
προσέγγιση δέν γίνεται ξηρῶς καί ψυχρῶς «ἀκαδημαϊκά», ἀλλά προπαντός μέ πόνο
καί ἀγάπη, τουτέστιν βιωματικά. Καί αὐτό δίνει ἕναν ἰδιαίτερο τόνο στό ὕφος καί
στό περιεχόμενο τοῦ βιβλίου, εἰδικά γιά ὅσους γνωρίζουν καί ἐνδιαφέρονται γιά
συναφῆ ἰστορικοθεολογικά ζητήματα.
Τό
βιβλίο αὐτό ἀπευθύνεται πέρα ἀπό τόν νομικό, τόν ἱστορικό, τόν θεολόγο, τόν
κληρικό, τόν ἐρευνητή καί τόν κάθε εἰδικῶς (καί ὄχι μόνο) ἐνδιαφερόμενο περί τά
θέματα αὐτά, ἐξάπαντος καί ἐξόχως στόν νεοέλληνα καί δή τόν ὀρθόδοξο χριστιανό,
πού θέλει νά ἐγκύψει στά δύσκολα καί σκανδαλώδη αὐτά προβλήματα τῆς ἐκκλησιαστικῆς
μας ἱστορίας χωρίς φόβο καί πάθος, μέ ὡριμότητα καί πνευματική νηφαλιότητα,
προκειμένου νά πατήσει πιό γερά στά πόδια τῆς πίστεώς του, μακριά ἀπό
φανατισμούς, μονομέρειες καί ἡμιμάθειες ἤ ὡραιοποιήσεις τῆς πραγματικότητας.
Ἡ
παράθεση καί ἀνάλυση τῶν πηγῶν εἶναι τῷ ὄντι ἐξονυχιστική. Ἐκεῖνο πού ἔχει ἐπίσης
ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον εἶναι, πέρα ἀπό τόν βασικό ἱστορικό κορμό τοῦ πονήματος, ἡ
πλούσια παράθεση σχολίων καί ὑποσημειώσεων, οἱ ὁποῖες ἀποκαλύπτουν τήν
καθημερινότητα καί τά «πάθη» τῶν ἐκκλησιαστικῶν καί πολιτικῶν προσωπικοτήτων
πού ἐξετάζονται στή συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Ἔτσι ἡ ἱστορική ἀνάλυση
φωτίζεται καί πλουτίζεται μέ τά χρώματα τῶν ἀληθινῶν «παθῶν», λαθῶν καί
προθέσεων πού χαρακτηρίζουν τούς πρωταγωνιστές τῶν γεγονότων. Τά παρασκήνια, οἱ
προφορικές μαρτυρίες καί τά ἐκκλησιαστικά «κουτσομπολιά» γαρνίρουν εὐχάριστα
καί οὐσιαστικά τήν προσπάθεια κάλυψης τῆς πληρότητας τῆς ἱστορικῆς ἔκθεσης.
Πρίν
προχωρήσω σέ μία σύντομη παρουσίαση τῶν θεματικῶν ἑνοτήτων τοῦ βιβλίου, εἶναι
χρέος μου νά ὑπογραμμίσω τήν ὀπτική του συγγραφέα: εἶναι αὐτή τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησιολογίας.
Κανείς ἱστορικός καί θεολόγος δέν μπορεῖ – καί δέν πρέπει κατά τή γνώμη μου –
νά εἶναι ἀπόλυτα ἀντικειμενικός. Θά κρίνει τά πρόσωπα καί τά γεγονότα βλέποντας
ἀπό μία συγκεκριμένη γωνία. Καί ἡ ἀξία αὐτῆς ἀναγνωρίζεται καί ἐπαινεῖται, ὅταν
πλησιάζει ἤ ταυτίζεται πιότερο ἀπό τίς ἄλλες μέ τήν ἀλήθεια τῶν πραγμάτων. Καί
τήν ἀλήθεια ἐν προκειμένῳ κρίνει ἡ ἴδια ἡ Παράδοση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Στό
πλαίσιο, λοιπόν, αὐτό ὁ συγγραφέας εἶναι ἀμείλικτος κατά τῶν κανονικῶν ἐκτροπῶν
καί ἐκτρόπων, εἰδικά κατά τήν πρώτη φάση τῆς δικτατορίας ἐπί ἀρχιεπισκοπείας Ἱερωνύμου
Κοτσώνη. Δέν θά διαστάσει, ὅμως, νά καταγράψει καί τίς ἀντικανονικές ἐνέργειες
τῆς «Πρεσβυτέρας Ἱεραρχίας» μέ ἀρχιεπίσκοπο τόν Σεραφείμ Τίκα. Σέ πλαίσια, ἑπομένως,
θεολογικά καί πνευματικά προπαντός κρίνεται ἡ στάση τῆς διοικοῦσας Ἐκκλησίας
στά πέτρινα αὐτά χρόνια, χωρίς φτιασιδώματα καί ἀποσιωπήσεις, ἀλλά μέ τή
θεολογική ὡριμότητα πού ὠφελεῖ πρός κάθε κατεύθυνση καί ὁδηγεῖ στήν ἐπανόρθωση
τῶν λαθῶν καί τῆς ὀρθόδοξης ἐκκλησιαστικῆς αὐτοσυνειδησίας μας.